پاسخ
قرآن كريم ميفرمايد: (كُلُّ مَنْ عَلَيهَا فَانٍ وَيبْقَي وَجْهُ رَبِّكَ ذُو الْجَلاَلِ وَالإِكْرَامِ)1 يعني همه موجودات فاني هستند از بين ميروند و هلاك ميشوند مگر پروردگاري كه صاحب جلال و اكرام است. بنابراين همه انسانها خواهند مُرد و هلاك ميشوند و بقاء دائمي، به معناي بقاء ذاتي نخواهند داشت. از اين رو بايد بين «بقاء بالذات» و «بقاء بالغير» تفاوت قائل شويم، يعني خداوند تبارك و تعالي، اگر باقي ميماند بقائش بقاء بالذات است، ذاتش هميشگي است، ازلي و ابدي است؛ اما اگر انسانها در بهشت جاودان و هميشگي ميشوند، اين بقاء انسانها، بقاء بالغير است يعني بقائشان، به وجود خداوند تبارك و تعالي است كه علت اصلي است. به عبارت ديگر اگر انسان در بهشت جاودانه ميماند، يا در جهنم جاودانه ميشود اين بقاءش به اراده خداوند تبارك و تعالي است و از خودش نميباشد.
1. الرحمن/ 26 و 27.