پاسخ
غفلت عبارت است از ا?ن‌که پرده‌اي بر فكر و دل انسان بيافتد و از يك واقعيت و حقيقتي دور بماند. قرآن‌كريم، در اين‌باره مي‌فرمايد.
«برخي از انسان‌ها دل دارند ولي فهم عميق و ژرف‌نگري ندارند، چشم دارند ولي بصيرت ندارند، گوش دارند، ولي با آن نمي‌شنوند!»
و در ادامه آيه مي‌فرمايد:
(أُولئِكَ كَالْأَنْعَامِ بَلْ هُمْ أَضَلُّ أُولئِكَ هُمُ‌الْغَافِلُونَ)؛1 «اينها مثل حيوانات هستند بلكه از حيوانات نيز پست‌ترند، ا?ن‌ها همان كساني هستند، كه غافلند!»
اينجا غفلت مي‌تواند اعم باشد از غفلت از خدا، غفلت از آيات خدا، يا غفلت از آخرت به تعبير ديگر غفلت از هر آنچه كه انسان را به سوي كمال مي‌برد.
مراتب انسان
گاهي انسان كامل است انساني كه با شعور و به ياد خدا باشد؛ گاهي انسان مانند حيوان مي‌شود؛ و گاهي از حيوان هم پست‌تر مي‌شود، چنانچه در آيه آمده است. برخي گفته‌اند: يك مرحله ديگر هم وجود دارد و آن اين‌كه انسان حيوان شود، نه مانند حيوان!
به هر حال كسي كه از ياد خدا غافل شود، از ابزارهاي شناخت خودش كه چشم، گوش و عقل باشد استفاده نكند، از مرحله انسانيت ساقط مي‌شود.
غافلان از چه غفلت دارند؟!
1. در سوره يونس مي‌فرمايد:
(وَإِنَّ كَثِيراً مِنَ النَّاسِ عَنْ آياتِنَا لَغَافِلُونَ)؛2 «بدرستي كه بسياري از مردم، از نشانه‌هاي ما غافل هستند.»
از نشانه‌هاي خدا غافل هستند يعني به گل مي‌نگرند ولي گل آفرين را نمي‌بينند، دريا را تماشا مي‌كنند، ولي دريا آفرين را نمي‌بينند به كهكشان‌ها و ستارگان نگاه مي‌كنند، ولي آسمان آفرين را نمي‌بيند.
ولي برخي به مرحله‌اي مي‌رسند كه مي‌گويند:
به صحرا بنگرم صحـرا تــو بـينم بـه دريـا بنگرم دريا تو بينم
به هر جا بنگرم كوه و در و دشت نشان از روي زيباي تو بينم
2. گاهي غفلت از آخرت است، يعني همه توجه انسان به دنيا باشد و از آخرت و رستاخيز، از زندگي ديگري كه در پس اين جهان است، غافل شود. از اين رو در سوره روم مي‌فرمايد:
«آنها فقط ظاهر دنيا را مي‌بينند، ولي از آخرت غافل مي‌شوند.»3
عوامل غفلت
براي درمان غفلت بايد ديد عواملِ غفلتِ از خداوند چيست؟
1. قرآن كريم يكي از عوامل غفلت را دنياگرايي مي‌داند و مي‌فرمايد:
«اي كساني كه ايمان آورده‌ايد، اموال و ثروت شما و فرزندان شما، شما را از ياد خدا غافل نكند، هر كس چنين كند، او زيانكار است.»4
در اين آيه به دو عامل غفلت‌زا اشاره شده كه يكي اموال است، ديگري فرزندان؛ يعني ممكن است انسان، آنقدر سرگرم اموال و سرمايه‌اش بشود، كه از يادش برود خدا?? هم وجود دارد... يا ممكن است فرزندان مانع ياد خدا بشوند! البته اين دو، نمونه‌اي است، از مسائل دنيوي و مواردي كه انسان را سرگرم مي‌كند و از ياد خدا غافل مي‌كند.
2. دومين عامل از عوامل غفلت «تسلط شيطان بر انسان است» كه در سوره مجادله مطرح شده و مي‌فرمايد:
(اسْتَحْوَذَ عَلَيهِمُ الشَّيطَانُ فَأَنسَاهُمْ ذِكْرَ اللَّهِ أُولئِكَ حِزْبُ الشَّيطَانِ أَلاَ إِنَّ حِزْبَ الشَّيطَانِ هُمُ الْخَاسِرُونَ)؛5 «شيطان بر آنان (= منافقين) مسلط شد، و ياد خدا را از خاطر آنها برد و آنها را به فراموشي انداخت» يكي از كارهايي كه شيطان مي‌تواند انجام دهد، اين است كه ياد خدا را از ذهن انسان ببرد، و انسان را دچار غفلت از ياد خدا كند! بعد مي‌فرمايد: «چنين افرادي «حزب شيطان هستند!»
و در همين راستا در سوره مائده مي‌فرمايد:
«شيطان مي‌خواهد بين شما دشمني بيندازد، و لذا شما را به سوي شراب و قماربازي مي‌برد (وَيصُدَّكُمْ عَن ذِكْرِ اللّهِ) او مي‌خواهد مانع ياد خدا بشود.»6
1. اعراف/ 179.
2. يونس/ 92.
3. (يَعْلَمُونَ ظَاهِراً مِنَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا وَهُمْ عَنِ الْآخِرَةِ هُمْ غَافِلُونَ)، روم/ 7 و همچنين انبياء/ 1 و ...
4. (يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لاَتُلْهِكُمْ أَمْوَالُكُمْ وَلاَأَوْلاَدُكُمْ عَن ذِكْرِ اللَّهِ وَمَن يَفْعَلْ ذلِكَ فَأُولئِكَ هُمُ الْخَاسِرُونَ)، منافقون/ 9.
5. مجادله/ 19.
6. (إِنَّمَا يُرِيدُ الشَّيْطَانُ أَنْ يُوقِعَ بَيْنَكُمُ الْعَدَاوَةَ)، مائده/ 91.