پاسخ
در بخش اول پاسخ به وصيت، سپس به ارث مي‌پردازيم.
وصيت
آيا پدر و مادر حق دارند وصيت كنند كه اضافه بر ارث به كسي داده شود؟پدر و مادر مي‌توانند تا يک سوم از اموال خودشان را بلكه حق هر انساني است تا يک سوم از اموال خودش را وصيت كند كه در چه راهي مصرف شود. مثلاً در امور خير مصرف شود، و يا اين‌که به شخص خاصي داده شود، فرزندش باشد يا غيرفرزندش.
بنابراين، اين‌که پدر و مادر يا هر شخص ديگري حق دارند كه وصيت كنند اين يک سوم از اموالشان را به كسي بدهند اين مورد اختلاف نمي‌باشد. در سوره نساء1 به اين مطلب اشاره شده كه قبل از تقسيم ارث اول بايد وصيت‌هاي شخص را انجام دهند، كه همان يک سوم اموال است، و يا اين‌که اگر بدهكاري دارد بدهكاريش را بپردازند.
ارث
ارث دختر و پسر، ارث پدر و مادر و همچنين ارث همسر از همسر، در قرآن كريم معين شده از جمله در آيه 11 از سوره نساء مي‌فرمايد:
(يوصِيكُمُ اللّهُ فِي أَوْلاَدِكُم لِلْذَّكَرِ مِثْلُ حَظِّ الْأُنْثَيينِ)؛ «خداوند به شما سفارش مي‌كند در تقسيم ارث، به پسر دو برابر دختر بدهيد.»
مثال
اگر يك برادر باشد و يك خواهر، دو برابر به پسر مي‌رسد. حال آيا پدر و مادر مي‌توانند اين سهم را تغيير دهند مثلاً بگويند دختر برابر پسر ببرد؟ خير اين كار از عهده پدر و مادر خارج است و چنين حقي را ندارند چون اين از احكام الهي است همان‌طوري كه در مورد همسر و پدر و مادر معين شده كه چقدر ارث ببرند و با شرايط خاصي اين تقسيم ارث آمده و كسي نمي‌تواند آن‌ها را تغيير بدهد، چون اين‌ها حدود و قوانين الهي است و ما حق تغيير آن‌ها را نداريم.2
چنان چه بيان شد هر شخصي حق دارد كه تا يک سوم اموال خودش را وصيت كند كه مقداري از آن را به فلان فرزندم براي خرج تحصيلش بدهيد، يا فرزندي كه نياز به مسكن دارد مبلغي را به او پرداخت نماييد. ولي همين را هم حق ندارد بيش از يک سوم وصيت بكند، و اگر بيش از آن شد مقدار بيش‌ترش صحيح نيست، مگر اين كه بقيه وارث‌ها اجازه بدهند. يا مثلاً فرزندان او اجازه بدهند كه نصف اموالش را در راه خير مصرف كنند.3
خلاصه
1. در وصيت نمي‌شود سهام ارث را تغيير داد.
2. شخصي كه وصيت مي‌كند مي‌تواند تا يک سوم از اموال خودش را براي كارهاي خير، يا براي شخص خاص از فرزند يا غيرفرزند وصيت كند.
3. اگر بيش‌تر از يک سوم وصيت كرد، منوط به اجازه وارثان است و اگر اجازه ندادند، آن مقدار اضافه از وصيت باطل است.
1. (مِن بَعْدِ وَصِيَّةٍ يُوصِي بِهَا أَوْ دَيْنٍ)، نساء/ 11 و 12.
2. اينكه چرا سهم هر كدام متفاوت است اين بحث ديگري است كه حكمت‌هايش در تفاسير آمده است.
3. ر.ك: توضيح‌المسائل مراجع‌تقليد و همچنين تحريرالوسيله امام خميني;، ج2، ص98 كتاب الوصية.