ـ پرسش

راجع به كلمه «قُلْ أُوحِي إِلَي أَنَّهُ اسْتَمَعَ نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ)[1] كلمه «نَفَر»، منظور يك نفر از جن است، ولي در ادامه مي‌فرمايد: «فَقَالُوا» پس گفتند، در حالي كه بايد مي‌فرمود: «فَقَالَ» آيا اين تناقض در قرآن نيست؟

ـ˜ پاسخ

برخي از كلمات فارسي با عربي از لحظ شكل يكي است اما از لحاظ معنا با هم فرق دارد. مثلاً واژه «طوفان» كه در داستان نوح و هم‌چنين در داستان حضرت موسي و فرعون آمده است،[2] «طوفان» در عربي به معناي «سيلاب» مي‌باشد و در فارسي به معناي «گردباد» است و همين‌مطلب، برخي از مترجمين ما را هم به لغزش انداخته و طوفاني كه در قرآن است را به همان لفظ فارسي آورده‌اند در حالي كه طوفان در عربي به معناي «سيلاب» است و حال آنكه در فارسي به معناي «گردباد» است.

همين مشكل در آيه مذكور نيز خودنمايي مي‌كند، زيرا «نفر» در فارسي با «نفر» در عربي از لحاظ شكلي و لفظي مشترك هستند ولي از نظر معنا متفاوتند، «نفر» در فارسي «واحد شمارش» است مثلاً مي‌گوييم يك نفر انسان، دو نفر انسان.

اما «نفر» در عربي به معناي «عده»‌و «گروه» مي‌باشد. و صاحب نظران واژه‌شناس گفته‌اند «نفر» دلالت مي‌كند بين 3 تا 10 برخي هم گفته‌اند 3 تا 7 به هر حال جماعتي بيش از سه نفر را «نفر» مي‌گويند.

از اين‌رو وقتي مي‌فرمايد: (نَفَرٌ مِنَ الْجِنِّ فَقَالُوا) يعني جماعتي از جنيان گفتند يا گروهي از جنيان گفتند. بنابراين فعلِ «قالوا» هم، مطابق با «نفر» كه به معناي جماعت است بايد جمع بيايد. و جالب اين است كه واژه‌شناسان گفته‌اند واژه «نفر»، جمعي است كه در عربي مفرد ندارد يعني اسم جمع است و مفرد ندارد.[3]

بنابراين يك اشتراك لفظ در فارسي و عربي موجب اين پرسش شده بود و ديديم كه تناقضي در آيه وجود ندارد. از اين‌رو توصيه مي‌شود كه در ترجمه و تفسير آيات، به معاني در ذهن، اعتماد و تكيه نكنيم بلكه براي ترجمه و تفسير آيات، لازم است به كتاب‌هاي لغت معتبر رجوع شود.


[1]. جن/ 1.

[2]. اعراف/ 33 و عنكبوت/ 14.

[3]. ر.ك: التحقيق في كلمات القرآن الكريم، حسن مصطفوي، ج 14، ص 196، ماده «نفر».