توضیحات
دسته: اگر والدين به فرزندان ستم كنند فرزندان چطور برخورد كنند، به طوري كه هم موجب ناراحتي آن‌ها نشود و هم بتوانند آن‌ها را امر به معروف و نهي از منكر كنند و اگر نصيحت تأثير نداشت چطور بايد با آن‌ها برخورد كرد؟
بازدید: 1099

پاسخ
  با توجه به اختلاف سني كه بين پدر و مادر و فرزندان وجود دارد و به طور طبيعي هر كدام، فرزند زمان خود هستند و گاهي اختلاف فرهنگ هم دارند، و از طرفي فرزندان به اقتضاي سن‌شان، شور جواني دارند و پدر و مادر سردي و گرمي زندگي را چشيده‌اند و پخته شده‌اند و طبيعي است كه در مسائل با احتياط برخورد ‌كنند اين عوامل باعث مي‌شود، گاهي در روابط بين پدر و مادر و فرزند اختلاف سليقه‌هايي پيش بيايد و روابط دچار چالش شود و برخوردهاي پدر و مادر هم غالباً از سر دلسوزي مي‌باشد از اين‌رو كاربرد تعبير «ظلم و ستم» نسبت به فرزندان، صحيح به نظر نمي‌رسد.1
  از اين‌رو چون احتمال چنين چالشي مي‌رود قرآن كريم به بيان راه‌كار آن مي‌پردازد و مي‌فرمايد:
  «و به انسان درباره‏ پدر و مادرش سفارش‌كرديم‌ ـ مادرش به او باردارشد، در حالى‌كه سستى بر سستى (مى‏افزود.) و از شير بازگرفتنش در دو سالگى بود ـ (و به اوگفتيم:) كه براى من و پدر و مادرت سپاس‏گوى! كه فرجام (همه شما) فقط به سوى من است».2 يعني جايگاه پدر و مادر آنقدر مهم است كه سپاسگزاري پدر و مادر در كنار سپاسگزاري از خدا مطرح شده است.
  در حديثي از امام رضا7 وارد شده است كه «هر كس پدر و مادرش را شكرگزاري نكند و سپاس نگويد شكر خداي را به جاي نياورده است!»3
  و از پيامبر اكرم9 حكايت شده كه فرمودند: «پدر و مادرت را اطاعت كن و به آن‌ها نيكي نما چه زنده باشند و چه از دنيا رفته باشند.»4 و در حديث ديگري حكايت شده سه بار از پيامبر پرسيدند به چه كسي نيكي كنيم؟ پيامبر فرمودند: «به مادرت!» و بار چهارم فرمودند: «به پدرت!»5
  و در آيه بعد مي‌فرمايد:
  (وَإِن جَاهَدَاكَ عَلَي‏ أَن تُشْرِكَ بِي مَا لَيسَ لَكَ بِهِ عِلْمٌ فَلاَتُطِعْهُمَا وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً)؛6 «و اگر آن دو، تلاش كنند براى اين‏كه تو چيزى را كه بدان هيچ دانشى ندارى، همتاى من قراردهى، پس، از آن دو اطاعت نكن».
  يعني هميشه اطاعت پدر و مادر لازم است مگر در موردي كه پدر و مادر بخواهند انسان را به گناه يا شرك وادار كنند. بلافاصله تذكر مي‌دهد: پدر و مادري كه مي‌خواهند تو را مشرك يا گنه‌كار كنند حق نداري با آن‌ها برخورد نامناسب داشته باشي (وَصَاحِبْهُمَا فِي الدُّنْيا مَعْرُوفاً) يعني در دنيا با آن‌ها به روش پسنديده همراهي و مصاحبت كن و با آن‌ها برخورد نيك داشته باش.
  بنابراين ما حق نداريم نسبت به پدر و مادر خودمان تندي كنيم و قرآن بالاترين مرحله را بيان كرده كه اگر پدر و مادر شما را به شرك دعوت كردند شما حق برخورد تند نداري، با اين مطلب تكليف موارد ديگر را روشن كرده است.
  و حتي در آيه مي‌فرمايد: (فَلَا تَقُل لَهُمَا أُفٍّ)؛7 «به پدر و مادر اُف نگو.»
  «اُف» كوچك‌ترين كلمه‌اي است كه دلالت بر ناراحتي داشته باشد. بنابراين انسان در برابر پدر و مادر چاره‌اي جز صبر، بردباري و برخورد مناسب و نيكو ندارد و لازم است كه اگر برخورد نامناسبي از پدر و مادر ديد از او خواهش كند كه اين كار را ترك كند و نبايد با پدر و مادر برخورد نامناسب داشته باشد چون ممكن است به «عاق والدين» برسد كه يكي از گناهان كبيره مي‌باشد.


1. مگر در مواردي خاص كه بسيار نادر مي‌باشد.
2. (وَوَصَّيْنَا الْإِنسَانَ بِوَالِدَيْهِ حَمَلَتْهُ أُمُّهُ وَهْناً عَلَى‏ وَهْنٍ وَفِصَالُهُ فِي  عَامَيْنِ أَنِ اشْكُرْ لِي وَلِوَالِدَيْكَ إِلَيَّ الْمَصِيرُ)، لقمان/ 14.
3. بحارالانوار، ج 74، ص 68.
4. همان، ج 77، ص 144.
5. همان، ج 74، ص 49.
6. لقمان/ 15.
7. عنكبوت/ 8. و اسراء/ 23 ـ 24.