پاسخ
خير، اين پناه بردن به خدا فقط مخصوص هنگام قرائت قرآن نيست بلكه اين آيه يك مصداق را بيان كرده است و ما بايد در تمام زندگي خود به خدا پناه ببريم و براي اين موضوع شواهدي نيز در قرآن وجود دارد:
ـ در سوره ناس مي‌فرمايد: از شر شيطان به خدا پناه ببريد و به صورت مطلق هم آمده و هم‌چنين در سوره مومنون آيه 97 مي‌فرمايد:
(وَقُل رَبِّ أَعُوذُ بِكَ مِنْ هَمَزَاتِ الشَّياطِينِ)؛ «و بگو: پروردگارا! از وسوسه‌هاي شيطان‌ها به تو پناه مي‌برم.»
در اين آيات پناه بردن به خدا به طور مطلق آمده به اصطلاح حذف متعلق افاده عموم مي‌كند و تمام كارها و امور زندگي را شامل مي‌شود.
ـ در سوره آل‌عمران آمده: وقتي كه مادر حضرت مريم نذر كرد كه اين فرزندي را كه داخل شكمش است، براي خدا باشد و خادم بيت‌المقدس باشد ]و فكر مي‌كرد كه پسر مي‌باشد[ هنگامي كه حضرت مريم3 متولد شد، اين‌گونه خداوند از او نقل مي‌كند كه گفت:
(إِنِّي أُعِيذُهَا بِكَ وَذُرِّيتَهَا مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ)1؛ «من اين مريم را و فرزندان و نسل حضرت مريم را ]كه عيسي باشد[ از شيطان رجيم به تو پناه مي‌دهم».
در حقيقت وقتي فرزندي از او متولد مي‌شود اين فرزند را از شر شيطان رجيم به خدا مي‌سپارد و نقل اين مطلب براي ما از قرآن به اين منظور است كه ما هم آموزش ببينيم و فرزندانمان را به خدا بسپاريم و از شر شيطان‌ها و توطئه‌ها و دام‌هاي شيطاني به خدا پناه ببريم. بنابراين اين موضوع مخصوص قرآن نمي‌باشد. و در تمام زندگي، انسان بايد توجه به خدا داشته باشد و به او تكيه كند زيرا در آيه بعدش مي‌فرمايد: (إِنَّهُ لَيسَ لَهُ سُلْطَانٌ عَلَي الَّذِينَ آمَنُوا وَعَلَي رَبِّهِمْ يتَوَكَّلُونَ)2؛ «چرا كه او ]= شيطان[، بر كساني كه ايمان دارند و بر پروردگارشان توكل دارند تسلطي ندارد.»
آري، در آيه قبل فرمود: وقتي كه قرآن مي‌خوانيد از شر شيطان رانده شده به خدا پناه ببريد و در آيه بعد علت اين مطلب را بيان مي‌كند كه چرا به خدا پناه ببريم به خاطراين‌که شيطان بر كساني كه ايمان مي‌آورند و بر پروردگارشان توكل و تكيه مي‌كنند، تسلط نخواهد داشت. پس كسي كه به خدا پناه مي‌برد در حقيقت هم به خدا ايمان دارد و هم به خداوند تكيه و توكل مي‌كند و در نتيجه شيطان ديگر بر چنين انساني تسلطي نخواهد داشت.
زيرا سلطه شيطان بر كساني است كه يا ايمان ندارند و يا بر خداوند توكل نمي‌كنند و با خداوند ارتباط برقرار نمي‌كنند؛ و به عبارت ديگر به خداوند پناه نمي‌برند.
چگونه از شر شيطان به خدا پناه ببريم؟
پناه بردن سه مرحله دارد. 1. مرحله زباني؛ 2. مرحله فكري؛ 3. مرحله عمل.
پناه بردن در مرحله زبان به همين است كه مي‌گوييم: (أعوذ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ) خواننده قرآن هم در ابتداي قرائت همين را مي‌گويد كه از آيه 98 سوره نحل الهام گرفته شده است.
اما لازم است از اين مقام فراتر رويم و برسيم به مرحلة «فكر و عقيده»، كه عقايد خودمان را به خدا پناه بدهيم و از عقايد خرافي و باطل دوري كنيم و بعد، نتيجه اصلاح عقائد، در عمل خلاصه مي‌شود كه در زندگي و عمل هم بايد پناه به خدا ببريم از اين‌که راه‌هايي را كه شيطان براي انحراف انسان‌ها قرار داده و اين كه در طرح‌ها و دام‌هاي شيطاني گرفتار نشويم. يعني عمل و رفتار ما منطبق بر قول و سخن و عقيده ما باشد و در زندگي عملي هم تابع شيطان و پيرو شيطان نباشيم. چرا كه اگر پناه بردن به خدا از شيطان در حد زبان باشد و در عمل و اعتقاد نباشد شيطان بر ما مسلط مي‌شود چنانچه در ادامه همان آيات سوره نحل در آيه 100 مي‌فرمايد:
(إِنَّمَا سُلْطَانُهُ عَلَي الَّذِينَ يتَوَلَّوْنَهُ وَالَّذِينَ هُم بِهِ مُشْرِكُونَ)؛ «تسلط او تنها بر كساني است كه او را به دوستي و سرپرستي خودشان برگزيده‌اند، و آن‌ها كه نسبت به او ]= خدا[ شرك مي‌ورزند (و فرمان) شيطان را به جاي فرمان خدا، گردن مي‌نهند!» يعني اگر كسي در زمينه عقايد سستي كرد و از دايره توحيد و ايمان خارج شد، و يا كسي به طرف دوستي شيطان رفت و پيرو شيطان شد، اين شخص تحت تسلط شيطان قرار خواهد گرفت.
نتيجه
ـ در آيه اول فرمود: از شر شيطان رانده شده به خدا پناه ببريد.3
ـ در آيه دوم فرمود: اگر شما ايمان بياوريد و تكيه و توكل بر خداوند كنيد شيطان نمي‌تواند بر شما مسلط شود به همين دليل به خدا پناه ببريد4.
ـ و در آيه سوم فرمود: شيطان بر كسي مسلط مي‌شود كه از او پيروي بكند او را به دوستي و سرپرستي بگيرد و از دايره ايمان خارج شود.5
به آن اميد كه گفتن «أعوذ بِاللَّهِ مِنَ الشَّيطَانِ الرَّجِيمِ» به هنگام قرائت قرآن مقدمه‌اي باشد براي پناه بردن به خدا در همه كارهايمان هم در «قول» هم در «عقيده» و هم در «عمل».
1. آل عمران/ 36.
2. نحل/ 99.
3 . نحل/ 98.
4 . نحل/ 99.
5 . نحل/ 100.