شبهه

آیا می‌توانیم مدت ثابت زمان بارداری و تولد را تشخیص دهیم؟

˜ پاسخ

مشهور است که دوران بارداری 9 ماه می‌باشد. قرآن‌کریم بدون اشاره به زمان، با جمله «اجل مسمی؛ مدت معین» و «قدرالمعلوم؛ مدت معین» زمان بارداری را مشخص و ثابت می‌داند. و می‌فرماید. (وَنُقِرُّ فِی الْأَرْحَامِ مَا نَشَاءُ إِلَی‌ أَجَلٍ مُّسَمّیً)[1]؛ «و آنچه را بخواهیم، تا سرآمد معیّنی در رحم‌ها قرار می‌دهیم».

(فَجَعَلْنَاهُ فِی قَرَارٍ مَکِینٍ إِلَی‌ قَدَرٍ مَعْلُومٍ َقَدَرْنَا فَنِعْمَ الْقَادِرُونَ)[2]؛ «و آن را در جایگاه استوار [رحم] قرار دادیم تا اندازه‌ معین؟! و توانا بودیم و چه خوب تواناییم!»[3]. رحم که جمع آن ارحام است به معنای محل رشد جنین آمده است و قرآن همیشه جمع آمده است و به قوم و خویش از آن جهت ارحام گفته‌اند که آن‌ها را از یک رحم خارج شدند ذورحم یعنی صاحب قرابت[4].

مراد از «قرار مکین» در آیه، محفظه رحم است و منظور از «قدر معلوم» مدت حمل است و فعل «فقدرنا» از باب قدر به معنای اندازه‌گیری است و حرف «ناء» برای تفریع قدر بر خلق است و معنایش این است که ما شما را خلق کردیم و حوادثی که بعدها برسرتان می‌آید و حالاتی که در آینده به خود می‌گیرد؛ همه را معین و تقدیر کردیم[5]. بعضی‌ها احتمال داده‌اند که جمله «قدرنا» از قدرت در مقابل عجر گرفته شد[6].

رحم جایگاه استواری برای محصول بارداری است، ولی برای مدتی معیّن و تقریباً ثابت. این مدت که به دوران بارداری معروف است، تقریباً 270 تا 280 روز (40 هفته و معادل ده ماه قمری یا نه ماه شمسی) است و جنین پس از آن می‌تواند در دنیای جدید به زندگی خود ادامه دهد. قرآن از این مدت به نام «قدر معلوم» و در سوره حج «اجل مسمی» (مدت از قبل تعیین شده) یاد می‌کند. این آیات مدت فوق را بهترین و مناسب‌ترین مدت ممکن می‌داند. «فقدرنا فنعم القادرون» و اگر این مدت کم یا زیاد شود، زیان آن متوجه جنین یا مادر او خواهد بود.

اگر مدت بارداری بیش از چهل و دو هفته به طول انجامد، بارداری طولانی نامیده می‌شود و ضررهایی مانند سختی زایمان، کاهش اکسیژن جنین، خطر مرگ برای جنین و... دارد. همین طور اگر کمتر از 38 هفته باشد به آن زایمان زودرس می‌گویند که زیان‌هایی مانند ضعف و ناتوانی سیستم دفاعی بدن نوزاد (در 50 % به مرگ نوزاد می‌انجامد)، آمادگی نوزاد برای ابتلاء به بیماری‌های یرقان و... دارد. برای همین مدت بارداری طبیعی بین 38 تا 42 هفته می‌باشد[7].
نتیجه
قرآن زمان بارداری را دوره مشخصی می‌داند[8]. پزشکی نوین هم مدت مذکور را تقریباً ثابت می‌داند، بنابراین کشفیات جدید علمی اشارات علمی قرآن در این زمینه را تبیین می‌کند. هدف اصلی مطرح شدن این آیات اشاره به خداشناسی و معادشناسی و قدرت خدا می‌باشد.

[1]. حج/ 5.

[2]. مرسلات/ 24 ـ 20.

[3]. از اهل لغت واژه «قدر» را بعضي به معناي تقدير و اندازه و بعضي ديگر به معناي قدرت مي‌دانند. معناي دوم به ذهن نزديك‌تر است (مفردات، راغب، ذيل ماده «قدر»؛ تفسير نمونه، ج 25، ص 409؛ الميزان، ج 20، ص 167).

[4]. مفردات راغب اصفهاني، ذيل واژه رحم، قرشي، قاموس قرآن، ذيل واژه رحم.

[5]. الميزان، علامه طباطبايي، جامعه المدرسين قم، ترجمه همداني، ج 20، ص 246.

[6]. مجمع البيان، فضل بن حسن طبرسي، ج 10، ص 417.

[7]. ر.ک. به: طب در قرآن، ص 99ـ103؛ اولين دانشگاه آخرين پيامبر، ج11، ص 109؛ پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 2، ص 554 ـ 555، رويان شناسي لانگن، ص 96.

[8]. تفسير نور، قرائتي،‌ محسن، درس‌هايي از قرآن، ج 8، ص 20.