در سومین روز از کنگره بین المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی، حضرت آیت الله خامنه ای رهبر معظم انقلاب اسلامی در روز شنبه 22 اردیبهشت 1397 در دیدار شرکت کنندگان این کنگره مهمترین نیاز امروز دنیای اسلام را «وحدت و یکپارچگی» و همچنین «حرکت جدی برای پیشرفت علمی در همه علوم» دانستند و تأکید کردند: امروز «بیداری» در دنیای اسلام بوجود آمده است و برغم تلاش غربی‌ها برای انکار آن، این بیداری زمینه ساز گرایش بیشتر به اسلام و نویدبخش آینده‌ای بهتر است.
رهبر انقلاب اسلامی با قدردانی از دست‌اندرکاران و پدیدآورندگان این همایش، بویژه شخص حضرت آیت الله مکارم شیرازی، گفتند: امروز هر حرکتی که موجب شناخت بیشتر گروهها و فرقه های اسلامی از یکدیگر شود، یک حسنه است و این گردهمایی از مصادیق حرکت در جهت اتحاد امت اسلامی است.
حضرت آیت الله خامنه ای با اشاره به تلاش دیرینه دشمنان برای رو در رو قرار دادن مسلمانان، افزودند: در چنین شرایطی، هر عملی که موجب شناخت مسلمانان از نقاط قوت یکدیگر و زمینه‌ساز هم‌افزایی آنها شود، به وحدت و یکپارچگی امت اسلامی کمک خواهد کرد.
ایشان به نقش شیعه در طول تاریخ برای اعتلای علوم اسلامی و طبیعی اشاره و خاطرنشان کردند: این آثار و خدمات گرانبها باید به امت اسلامی معرفی شوند زیرا مایه افتخار و موجب یکپارچگی خواهند بود.
رهبر انقلاب اسلامی با تأکید بر لزوم مراقبت جدی برای جلوگیری از ایجاد هرگونه شائبه و گلایه میان فِرَق اسلامی، گفتند: یکی از مسائل بسیار مهم و مورد نیاز کنونی دنیای اسلام، موضوع پیشرفت علمی و حرکت جدی در این زمینه است.
حضرت آیت الله خامنه ای، علت اصلی تحت سلطه قرار گرفتن دنیای اسلام را عقب ماندگی علمی دانستند و افزودند: دنیای غرب بعد از قرنهای متمادی عقب ماندگی علمی، توانست با استفاده از پیشرفتهای علمیِ دنیای اسلام، ثروت و قدرت علمی، نظامی، سیاسی و تبلیغاتی خود را افزایش دهد و در نهایت با استعمار، وضعیت کشورهای اسلامی را به شرایط کنونی برساند.
ایشان با اشاره به زورگویی قدرتهای غربی به کشورهای اسلامی و دنباله روی بسیاری از حکام این کشورها از زورگویان بین‌المللی، تأکید کردند: این شرایط باید بواسطه پیشرفت علمی کشورهای اسلامی تغییر کند و دنیای اسلام می تواند بار دیگر در قله تمدن بشری قرار گیرد.
رهبر انقلاب، حرکت در مسیر پیشرفت علمی را وظیفه حکومتهای اسلامی و نخبگان آن برشمردند و گفتند: نخبگان دنیای اسلام باید یک حرکت عظیم فکری و یک خواست عمومی برای پیشرفت علمی و رسیدن به قله علم و دانش را به وجود آورند.
حضرت آیت الله خامنه ای از حرکت جمهوری اسلامی ایران در مسیر پیشرفت علمی به عنوان یک نمونه موفق یاد کردند و افزودند: بر اساس گزارشهای مراکز علمی جهانی، شتاب حرکت علمی ایران در سالهای گذشته، ۱۳ برابر متوسط جهانی بوده است.
ایشان خاطرنشان کردند: ما این مسیر را تا رسیدن به مرزهای علم و دانش ادامه خواهیم داد و ایران بر خلاف غربی‌ها، آمادگی انتقال دستاوردها و پیشرفتهای علمی خود را به دیگر کشورهای اسلامی دارد.
رهبر انقلاب، پیشرفت در علوم اسلامی و علوم طبیعی را ضروری خواندند و افزودند: یکی از مواردی که اسلام می تواند در مسائل مختلف بشری «حرف نو» داشته باشد، در زمینه مسائل فقهی است که باید در این زمینه کار بیشتر و جدی تری انجام شود.
حضرت آیت الله خامنه ای با تأکید بر اینکه باید در زمینه فلسفه و علوم عقلی، سرعت حرکت علمی افزایش یابد، گفتند: غربی‌ها، فلسفه خود را تا عرصه های مختلف مسائل سیاسی و اجتماعی امتداد داده اند و ما نیز باید چنین کاری را انجام دهیم زیرا فلسفه اسلامی، قوی‌تر، ریشه‌دارتر و مستحکم‌تر از فلسفه غربی است.
ایشان با اشاره به گسترش بیداری در دنیای اسلام و افزایش گرایش به اسلام در جهان، خاطرنشان کردند: امروز جوانان در دنیا، سؤالهای زیادی دارند که می خواهند پاسخ آنها را در چارچوب اسلام بیابند، بنابراین باید حرکت علمی در دنیای اسلام شتاب بگیرد و امت اسلامی بار دیگر به اوج اقتدار علمی و تمدنی خود برسد تا دشمنان اسلام و امریکایی‌ها نتوانند به رؤسای کشورهای اسلامی دستور بدهند و «باید و نباید» بگویند.
پیش از سخنان رهبر انقلاب اسلامی، حجت‌الاسلام‌والمسلمین اعرافی رئیس شورای سیاستگذاری کنگره «نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی» گفت: «پاسخ به شبهات»، «تعمیق تفاهم میان مذاهب اسلامی»، «بازشناسی سرمایه‌های فکری شیعه و مسلمانان» و «دستیابی به نقاط قوت برای تکمیل و ارائه علوم اسلامی» جزو اهداف اصلی کنگره بوده است.
در این دیدار نخست آیة الله اعرافی رئیس شورای سیاستگذاری کنگره بین‌المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی نکاتی در مورد اهداف و سیاست‌های کلی کنگره و پیامدهای آن بیان داشتند و یادآوری کردند که این کنگره با هدف تبیین نقش اهل‌بیت علیهم السلام و دانشمندان شیعه در پایه‌‌گذاری و توسعه علوم اسلامی به دستور مرجع عالیقدر آیة الله العظمی مکارم شیرازیدامت برکاته سامان یافت.
سپس حجت‌الاسلام و المسلمین دکتر محمد علی رضایی اصفهانی، دبیر کنگره بین‌المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی در دیدار مهمانان و کارگزاران کنگره با مقام معظم رهبری ـ دامت برکاته ـ در تاریخ 22/2/1397 ضمن اهدای سلام و تحیت آیت الله العظمی مکارم شیرازی ـ دامت برکاته ـ به مقام عظمای ولایت و تشکر از ایشان به دلیل به حضور پذیرفتن مهمانان و کارگزاران محورهای ذیل را بیان نمودند:
تاریخچه کنگره
الف) مراحل شروع:
1ـ تشکیل دبیرخانه کنگره از سال 1395 به امر مبارک مرجعیت و شورای سیاستگذاری
2ـ تشکیل 15 کمیته تخصصی علمی در ده قلمرو علوم مورد نظر در کنگره
3ـ سفارش بیش از 350 مقاله و 40 کتاب به شخصیت‌های برجسته علمی حوزوی و
دانشگاهی در داخل و خارج از کشور
ب) استقبال
1ـ دریافت 1950 چکیده و 1200 مقاله
2ـ پذیرش 400 مقاله پس از ارزیابی سخت‌گیرانه و ساماندهی 55 جلد کتاب، که 20 جلد آن
قبلاً تقدیم حضور مقام معظم رهبریدامت برکاته شده است.
3ـ نگارش مقالات توسط 400 نفر از فضلای حوزه و دانشگاه به ویژه فضلای جوان.
ج) نشست‌های تخصصی
1ـ برگزاری 30 مورد پیش‌نشست در داخل کشور (مثل قم، مشهد و...) و خارج کشور (مثل هند، اندونزی، لبنان و..)
2ـ برگزاری 9 کمیسیون تخصصی در روز اول اجلاس
د) تنوع
1ـ ملیتی: از 20 ملیت مقاله دریافت شد.
2ـ مهمان‌ها: 120 مهمان غیر ایرانی از 50 کشور جهان شرکت کردند.
3ـ زبانی: مقالات به چهار زبان فارسی، عربی، انگلیسی و اردو دریافت شد.
4ـ تنوع مذهبی: شرکت برادران اهل‌سنت، اسماعیلیه، زیدیه، علوی‌ها، شیعه‌پژوهان غربی (مستشرقان) از ادیان دیگر که عموماً مقاله یا سخنرانی علمی در موضوعات کنگره داشتند.
هـ ) بروندادهای کنگره
1ـ کتاب: 55 جلد که در هنگام کنگره چاپ شد.
2ـ مجله: 7 مورد که در هنگام کنگره چاپ شد.
3ـ نرم‌افزار: 2 مورد.
4ـ راه‌اندازی پایگاه نسخ خطی شیعه با اهداف:
اول ـ جلوگیری از اندراس یا نابودی کتب خطی شیعه
دوم ـ در اختیار گذاشتن نسخ خطی شیعه برای محققان علوم اسلامی.
نکته: این پایگاه زیرساخت صدها هزار کتاب را دارد که مرحله اول با بارگزاری 1000 نسخه رونمایی شد. و مراحل بعد نیازمند حمایت وزارت امور خارجه، مراکز و نهادهای داخلی مثل کتابخانه ملی، کتابخانه مجلس شورای اسلامی، آستان قدس رضوی و... و همچنین حمایت ویژه نظام به عنوان طرح ملی می‌باشد.
ویژگی‌های کنگره:
سپس دکتر رضایی اصفهانی به بیان ویژگی های کنگره بین‌المللی نقش شیعه در پیدایش و گسترش علوم اسلامی پرداختند که این کنگره را متمایز می‌کند:
1ـ اشراف مرجعیت بر حرکت علمی کنگره ؛
2ـ تبلور وحدت و هماهنگی حوزه و دانشگاه در یک حرکت علمی وزین
3ـ پیشتیبانی 15 گروه علمی از فضلای خوش فکر با نظارت دقیق بر مقالات و کتب.
4ـ جوان‌گرایی نسبی در کنگره (حضور 400 نفر از فضلای حوزه و دانشگاه) که اکثراً از رویش‌های انقلاب اسلامی هستند.
5ـ تنوع دینی و مذهبی و در عین حال برادرانه و علمی و تقریبی و به دور از هر حاشیه سیاسی و مذهبی چون غرض نفی زحمات دیگران یا افکار آنها نبود بلکه احترام متقابل در کنگره حاکم بود.
6ـ اجتماع و همکاری فرق شیعه (اسماعیلیه، زیدیه، علوی‌ها و...) در یک حرکت علمی.
7ـ تلاش برای گفتمان‌سازی و هویت بخشی به نسل جوان حوزه و دانشگاه برای اطلاع از گذشته پربار علمی شیعه و پیشگامی علمی جمهوری اسلامی در جهان و افتخار به آنها؛
8ـ پیوند گذشته و حال و آینده در قالب تبیین نظریه‌پردازی‌های علمی بزرگان شیعه مثل فارابی، بوعلی، شیخ طوسی و شیخ مفید و... تا شهید مطهری و شهید صدر و در عصر حاضر در دانش‌های نوپدید مثل فلسفه‌های مضاف و فقه‌های تخصصی و نظریه‌های تفسیری و علوم قرآنی جدید و... . البته حتی پیشرفتهای علوم طبیعی و انسانی معاصر نیز در این کنگره گزارش داده شده است.
9ـ نتیجه جالب پیدایش و گسترش علوم، چهار مرحله عصر معصومین علیهم السلام، آل بویه و فاطمیون، صفویه و بعد از انقلاب اسلامی می باشد.
10ـ برجستگی کنگره از نظر محتوایی (برونداد 55 جلد کتاب که با همه سخت‌گیری‌های ارزیابی و دقت‌های موشکافانه که همگی قبل کنگره چاپ شد)؛
11ـ راه‌اندازی پایگاه نسخ خطی با قابلیت افزایش زیرساخت تا صدها هزار نسخه که در مرحله ابتدا 1000 نسخه بارگزاری شده است.
12ـ توجه ویژه به فعالیت‌های دانشمندان شیعه در خارج از کشور که منجر به تولید و نشر 13 جلد کتاب در مورد فعالیت علمی شیعیان در غیر ایران شد که عمدتاً توسط فضلای همان کشورها نوشته شده است.
13ـ پیش‌نشست‌های متعدد داخل و خارج از کشور = 30 مورد.
14ـ مشارکت مراکز و نهادهای علمی در تولید محتوای فاخر کنگره. مثل پژوهشگاه‌ها، دانشگاه‌ها و مراکز تخصصی حوزه و جامعه‌المصطفی، هر چند که سکان‌دار دفتر مرجعیت بود.
در پایان دکتر رضایی اصفهانی گفتند: ما منتظر رهنمودهای حضرتعالی به کارگزاران کنگره هستیم.