پرسش
ارتباط دختر و پسر براي استفاده علمي چگونه است؟
پاسخ
يكي از انواع ارتباط و معاشرت زنان و مردان، ارتباط علمي است،
به گونه‌اي كه مرد و زن (دختر و پسر) براي مباحث علمي با يكديگر
ارتباط برقرار مي‌كنند كه در صورت توجه به مسائل زير هرگونه ارتباط
بين دختر و پسر از جمله ارتباطات علمي كه در چهارچوب ضوابط و به
دور از شهوتراني باشد، اشكال ندارد. در رابطه علمي صورت‌هاي زير قابل تصور است:
1. ارتباط كلامي؛
2. ارتباط نگاهی؛
3. ارتباط فيزيكي.
اول: ارتباط كلامي
قرآن مجيد به زنان مؤمن دستور مي‌دهد: در كلام فروتنانه سخن مگویيد (فَلاَ تَخْضَعْنَ بِالْقَوْلِ فَيَطْمَعَ الَّذِي فِي قَلْبِهِ مَرَضٌ وَقُلْنَ قَوْلاَ مَعْرُوفاً)؛[1] «پس به نرمى (و ناز) سخن مگوييد، تا كسى كه در دلش (نوعى) بيمارى است، طمع ورزد، و سخنى پسنديده بگوييد.»
آيه درصدد بيان دو مطلب است:
الف) فضيلت زنان پيامبر بر ديگر زنان، اگر تقوا داشته باشند.
ب) كيفيت و اسباب تقوا كه برخي از آن‌ها عبارت است؛ از جمله اين كه: 1. زن نبايد هنگام صحبت كردن فروتنانه صحبت كند. 2. زينت آرايي و خودنمايي نكردن در جامعه اسلامي. در نتيجه صحبت كردن زن و مرد اگر با قصد لذت و شهوتراني باشد، هم شنيدن صداي زن براي مرد و هم رسانيدن صدا به گوش مرد براي زن حرام است، و در غير اين صورت، شنيدن صداي جنس مخالف يا رسانيدن صدا به گوش او جايز است.
تذكرات
1. مردها مي‌توانند با نامحرم صحبت کنند با شرايط زير:
الف) به قصد لذت و ريبه نباشد.
ب) با صحبت كردن به گناه آلوده نشوند[2].
2. براي زنان حرام است صداي خود را به گوش نامحرم برسانند[3].
صحبت كردن با نامحرم در امور غيرضروري مكروه است، به ویژه اگر مخاطب جوان باشد[4].
3. اگر مردي بداند در صورتي كه با نامحرم صحبت كند، به گناه خواهد افتاد، نبايد با او صحبت كند، خواه زن به گونه‌اي سخن گوید كه مرد را به گناه بيندازد يا درباره مطلبي صحبت كند كه مرد به گناه بيفتد[5].
4. اگر مردي به قصد به حرام انداختن نامحرمي با او صحبت كند،
حرام است.[6]
5. خانم‌ها نبايد در هنگام صحبت كردن با نامحرم صداي خود را رقيق و نازك كنند، به گونه‌اي كه اگر در دل مخاطب مرضي باشد، او را به خود جلب كند، هرچند درباره مطالب عادي (و علمي) صحبت كنند.
دوم: ارتباط نگاهي
تمام سخناني كه در ارتباط با سخن گفتن بيان كرديم در مورد نگاه كردن نیز مطرح است در این‌جا به چند مساله اشاره مي‌شود.
نگاه كردن مرد به بدن زن نامحرم چه با قصد لذت و چه بدون آن حرام است و نگاه كردن به صورت و دست‌ها اگر به قصد لذت باشد، حرام است، ولي اگر بدون قصد لذت باشد، مانعي ندارد.
نگاه كردن زن به بدن مرد نامحرم حرام است و نگاه كردن به صورت، بدن و موي دختر نابالغ اگر به قصد لذت نباشد و بواسطه نگاه كردن هم انسان نترسد كه به حرام بيفتد، اشكال ندارد، ولي بنابر احتياط بايد جاهايي را كه مثل ران و شكم معمولاً مي‌پوشانند نگاه نكند.
زن بايد بدن و موي خود را از مرد نامحرم بپوشاند[7].
سوم. ارتباط فيزيكي
سماعة بن مهران مي‌گويد: از دست دادن مرد با زن پرسيدم، امام صادق7 فرمود: حلال نيست مرد با زن مصافحه كند مگر زني كه ازدواج كردن با او حرام است كه عبارتند از: خواهر، دختر، عمه، خاله، دختر خواهر، دختر برادر و مادر زن؛ مصافحه تنها از روي لباس بايد باشد و نبايد دست زن را فشار دهد[8].
ظاهراً اين حكم به دست دادن اختصاص ندارد، بلكه هر تماسي را شامل مي‌شود؛ زيرا ويژگي خاصي در مصافحه وجود ندارد و علت اين كه در روايات از آن ياد شده، اين است كه مورد ابتلا است. همچنين روايت وارد شده درباره بيعت زنان با پيامبر اكرم9 به وسيله فرو كردن دست درون ظرف آب، بيانگر جايز نبودن مصافحه است.
افزون بر اين، وقتي نگاه حرام باشد، به يقين لمس كردن حرام است و اين مقتضي اولويت قطعي است كه از عرف فهميده مي‌شود.
گفتني است بين جواز نگاه و جواز لمس، ملازمه‌اي وجود ندارد؛ يعني اگر بگویيم نگاه كردن به صورت و دست‌هاي بيگانه جايز است، لمس آن جايز نيست، مگر از روي لباس، و به طور كلي در تماس فيزيكي، قصد لذت ملاك نيست، بلكه صرف اين عمل اگر از روي عمد انجام پذيرد، از نظر شرع جايز نيست[9].
نتيجه
هرگونه ارتباط و معاشرت علمی با رعایت موارد یاد شده جایز است؛ اما گاهی دیده می‌شود در دل برخی مردان و زنان شیطان چنان رسوخ می‌کند که به مراوده و معاشرت با نامحرم گرایش دارند و در حالی که می‌توانند مطلبی را از همجنس خود و یا محرم بپرسند، اصرار دارند از غیر همجنس نامحرم سئوال کنند که از این جهت نیز باید اجتناب و دوری کرد؛ زیرا این گونه مراوده‌ها معمولاً با قصد لذت همراه است و شرعاً حرام می‌باشد و در برخی زمینه‌ها به عنوان مقدمه ترک حرام واجب می‌شود که هرچند این معاشرت خالی از اشکال باشد، این معاشرت (سخن گفتن، نگاه کردن) را انجام ندهد.
علاوه بر این‌که واقع شدن در جایگاه گناه نیز حرام است.
مسأله دیگر خلوت است که صرف خلوت (خالی از نگاه، صحبت و یا تماس) موضوعیت دارد و بر منع آن و پیشگیری از آن اصرار شده است.
بودن زن و مرد نامحرم در جای خلوت جایز نیست یا خلاف احتیاط است،[10] در ذیل این مساله علماء و مراجع بزرگ تقلید توضیحاتی داده‌اند.
پی‌نوشت‌ها:
[1]. احزاب/ 32.
[2] . العروة الوثقي، ج 2، ص 804.
[3] . همان.
[4] . تحرير الوسيله، مسئله 29.
[5] . همان.
[6] . همان.
[7] . توضيح المسايل مراجع، انتشارات جامعه مدرسين، ج 2، مسئله 2433، ص 415.
[8] . وسايل الشيعه، ج 14، باب 15، ح 2.
[9] . ر.ك: معاشرت زنان و مردان، حسن صادقي.
[10] . رساله مراجع مسئله، 889.