پرسش:

ارتباط آیه 81 از سورة اسراء با امام زمان چیست؟

˜ پاسخ:

قرآن مجید تنها کتابی است که جامع مطالب و معارفی است که انسان در هدایت و سعادت به آن نیاز دارد و در بدست آوردن همه‌ی معارف الهی باید به آن تمسک نمود. یکی از مباحث مهم که می‌توان از قرآن بدست آورد مباحث مربوط به مهدویت می‌باشد. که مفسرین گرانقدر در حدود 249 آیه از قرآن را در مورد حضرت مهدی و مباحث مربوط به آن حضرت تفسیر یا تأویل نموده‌اند.

از جمله آیه‌ 81 سوره‌ اسراء می‌باشد که می‌فرماید: (وَقُلْ جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقاً)[1]؛ «و بگو: «حق آمد، و باطل نابود شد؛ [چرا] كه باطل نابود شدنى است.»
شأن نزول آیه

جابر بن عبدالله می‌گوید: بعد از فتح مکه با رسول خدا9 وارد مکه شدیم و به مسجدالحرام آمدی در حالتی که 360 بت در آنجا بود و پیامبر9 دستور دادند: «همه بت‌ها را از خانه‌ خدا بیرون بیاورند و بشکنند.» یک بت بزرگ به نام هبل بود که پیامبر اکرم9 به حضرت علی7 فرمودند: بر روی شانه‌ من سوار شو و این بت بزرگ را بشکن! حضرت علی7 به پیامبراکرم9 عرضه داشتند که شما پای خود را بر پشت من بگذارید و آن بت بزرگ را بشکنید، اما وقتی پیامبر9 پای مبارک خود را بر پشت حضرت علی7 نهادند حضرت علی7 می‌فرمایند: من تحمل سنگینی نبوت و رسالت پیامبر9 را نداشتم! و به پیامبر9 گفتم: اجازه دهید من بر شانه شما قرار بگیرم و بت را بشکنم. وقتی روی شانه پیامبر9 قرار گرفتم و در حال شکستن بت بزرگ هبل بودم خداوند آیه‌ (جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ  الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقاً)[2] را نازل فرمود. پیامبر9 بعد از آن هر چه بت‌ها را می‌شکستند این آیه را تکرار می‌نمودند.

در تفسیر این آیه می‌خوانیم: مطلب این آیه یک قانون کلی است چرا که به هر امر ثابت و باقی «حق» می‌گویند، و «باطل» بر خلاف حق است؛ یعنی چیزی که ذاتاً دوام و بقاء و ثبات ندارد، و «باطل» اگر چه، چند روزی هم جولانی دارد اما از بین خواهد رفت ولی «حق» اگر چه چند صباحی هم کم رنگ شود اما بالاخره ثبات و قوام خود را پیدا می‌کند و باقی خواهد ماند. دین مبین اسلام ـ قرآن مجید ـ رسالت پیامبر اکرم9 ـ ولایت ائمه هدی7 ـ احکام شریعت اسلام و اموری از این قبیل همه «حق» و ثابت و پایدار هستند و در مقابل، ادیان باطل ـ شرک ـ کفر ـ اخلاق فاسد و حکومت ظالمین و قوانین بشری و بدعت‌گونه و اموری از این قبیل همه باطل و نابودشدنی هستند[3]. یکی دیگر از نمونه‌ها و مصادیق آمدن «حق» و نابود شدن «باطل»، برپا شدن دولت حضرت مهدی(عج) می‌باشد چنانچه از امام باقر7 در تفسیر این آیه حکایت شده: وقتی قائم قیام کند دولت باید از بین می‌رود[4].

و در روایتی دیگر حکایت شده: وقتی حضرت مهدی(عج) متولد شدند بر بازوی مبارک ایشان نوشته شده بود: (جَاءَ الْحَقُّ وَزَهَقَ الْبَاطِلُ إِنَّ  الْبَاطِلَ كَانَ زَهُوقاً.)[5]
یادآوری:

البته مفهوم این احادیث معنای وسیع آیه را به این مصداق منحصر نمی‌کند بلکه قیام حضرت مهدی(عج) از بارزترین و روشن‌ترین مصداق‌های این آیه می‌باشد چرا که نتیجه‌اش پیروزی «حق» بر «باطل» در سراسر جهان می‌باشد.

آری این قانون تخلف ناپذیر الهی، در هر عصر و زمانی مصداقی دارد و قیام پیامبر9 و پیروزی ایشان بر شرک، بت‌پرستی و همچنین قیام حضرت مهدی(عج) بر ستمگران و جباران جهان از چهره‌های روشن و تابناک این قانون کلی دراین آیه است و همین قانون الهی است که رهروان راه حق را در برابر مشکلات امیدوار و نیرومند ساخته و بر استقامت ایشان افزوده است[6]. به امید آنکه شاهد این پیروزی و آمدن حق و غلبه‌ی آن بر باطل باشیم و در راه این هدف عالی انجام وظیفه کنیم. ان شاء الله!
معرفی کتاب:

برای مطالعه بیشتر رجوع شود به:

1. تفسیر نمونه، ج 12، آیت الله مکارم شیرازی.

2. تفسیر المیزان، ج 13، آیت الله علامه طباطبائی.

3. تفسیر نورالثقلین، عبد علی بن الجمعة العروسی الحویزی.

4. سیمای امام زمان در آئینه قرآن، علی اکبر مهدی‌پور.
5. سیمای مهدویت در قرآن، محمدجواد مولوی‌نیا.

[1]. «زهوق»، صیغه‌ مبالغه از ماده «زهقت» به معنای هلاکت و بطلان می‌باشد وقتی شخ، ص می‌گوید: «زهقت نفسه» یعنی خودش را به هلاکت انداخت. «زهوق» چون، صیغه مبالغه است یعنی چیزی که به طور کامل محو و نابود می‌شود. ترجمه تفسیر المیزان، ج13، ص 243.

[2]. نمونه بینات، محمدباقر م، حقق، در شأن نزول آیات، ص 510.

[3]. برگزیده از تفسیر اطیب البیان فی تفسیر القرآن، سید عبدالحسین طیب، ج 8، ص 296.

[4]. اذا قام القائم ذهبت دولة‌الباطل (بحارالانوار، ج 24، ص 313، ح 18).

[5]. تفسیر نورالثقلین، ج 2، ص 212 و تفسیر برهان، ج 3، ص 576.

[6]. تفسیر نمونه، ج 12، ص 234.