شبهه

آیا می‌توانیم جنس جنین را در رحم مادر تشخیص بدهیم یا نه؟

˜ توضیح شبهه

ظاهر بعضی آیات گویای این است که آگاهی از جنس جنین مخصوص خداوند است[1] و انسان قادر نیست از آن اطلاعی پیدا کند. در حالی که امروزه با پیشرفت علم‌پزشکی تشخیص آن برای انسان ممکن است بین علوم و قرآن در این مورد تعارض وجود دارد.

˜ پاسخ

قرآن آگاهی از جنس جنین در رحم را مخصوص خدا می‌داند،

(یَعْلَمُ مَا تَحْمِلُ کُلُّ)[2]؛ «(تنها) خدا می‌داند آنچه را هر ماده‌ای [در رحم] بار گیرد»، (وَیَعْلَمُ مَا فِی الْأَرْحَامِ)[3]؛ «(و خدا) آن چه را که در رحم‌هاست می‌داند». در عصر ما آگاهی از جنس جنین امری عادی و طبیعی است و غیر از بر سونوگرافی، دانشمندان با خارج کردن مقداری از مایع آمینوتیک (مایع درون جفت که جنین را احاطه کرده است) و آزمایش آن، در اوایل شکل‌گیری جنین، به جنسیت جنین پی می‌برند[4]، حتی امکان انتخاب نوع نوزاد را به والدین نوید می‌دهند و گام‌های مؤثری هم در این زمینه برداشته‌اند. آنان در مورد خرگوش موفقیت‌هایی داشته‌اند و می‌گویند این ترکیبات یک عمل شیمیایی است و از این پس تعیین نوع جنس بر اساس توافق پدر و مادر خواهد بود[5].

از سوی دیگر بشر توانسته است به ماهیت جنین حتی قبل از شکل‌گیری و موقع لقاح، دست یابد. آیا می‌توان این تناقض را پذیرفت؟ برای حل این مشکل توجه به مطالب زیر ضروری است.

1. برای آیه (وَیَعْلَمُ مَا فِی الْأَرْحَامِ)[6]؛ «آن چه را که در رحم‌هاست می‌داند» دو احتمال ذکر شده است.

الف. حرف «ما» در آیه موصوله است که نشان از عمومیت دارد و علم به تمام خصوصیات و سرنوشت نهایی انسان منحصر در خداست و آگاهی انسان به بعضی از خصوصیات، ضرری به انحصار نمی‌زند.

ب. با توجه به کل آیه، خداوند آگاهی از قیامت، نزول باران و علم به ارحام را ذکر کرده است و بعضی از مفسران علم به ارحام و نزول باران را جمله معترضه می‌دانند، یعنی علم به آن دو مخصوص پروردگار نیست و انحصار آن از آیه استفاده نمی‌شود. با توجه به احتمال دوم، هر انسانی می‌تواند با دقت و کاوش در واکنش شیمیایی کروموزوم‌ها و سلول‌های جنین و تاثیر غذا و دارو به جنس جنین پی ببرد[7].

2. بعضی از علوم مختص خداست، مانند قیامت، بهشت، جهنم و... . بعضی دیگر در گرو اختیار خداوند است و علم آن را کسی نمی‌داند؛ مگر این‌که خداوند به وی آموخته باشد، مانند مسأله شفاعت، توسل، شفای مریض از سوی ائمه یا افراد عادی و... . بعضی از علوم نیز در انحصار خدا نیست. به این معنا که خدا می‌فرماید: «من آگاهی از آن دارم» و این گویای آن نیست که کسی نمی‌تواند از آن اطلاع داشته باشد و به عبارت دیگر علم دیگران را از آن نفی نکرده است.

3. آگاهی خدا از آنچه در رحم است به جنسیت محدود نمی‌شود، بلکه جنین خصوصیات دیگری دارد که انسان نتوانسته است به آن دست پیدا کند، مانند: سعادت و شقاوت طفل، استعدادها، ذوق‌ها، مدت عمر. هر چند بشر می‌تواند بعضی از صفات مانند شکل ظاهری، طول جسم... را کشف نمایند، اما آگاهی از صفات دیگرِ روحی و غیره، منحصر در خداوند است. خداوند می‌فرماید من از آنچه در رحم است (با تمام خصوصیات) آگاهی دارم و اطلاع انسان از جنس مذکر و مونث ضرری به انحصار علم جنین به خدا (با تمام خصوصیات) نمی‌زند.

4 علم خداوند به واسطه نیاز ندارد، اما آگاهی بندگان به واسطه و ابزار نیازمند است.
نتیجه

با در نظر گرفتن تمام احتمال‌ها و تفاسیر، آیات مطرح شده تناقضی با یافته‌های جنین‌شناسی ندارند.

[1]. رعد/ 8.

[2]. همان.

[3]. لقمان/ 34.

[4]. طب در قرآن، ص 52.

[5]. اولين دانشگاه، آخرين پيامبر، پاک نژاد، ج 1، ص 255.

[6]. لقمان/ 34.

[7]. ر.ک . به: طب در قرآن، ص 55 ـ 52؛ مطالب شگفت انگيز قرآن، نجفي، ص 103 ـ 102؛ تفسير نمونه، مکارم شيرازي، ج 10، ص 133، ج 17، ص 99؛ پيام قرآن، ج 2، ص 88؛ مجمع البيان، طبرسي، ص 324؛ پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 2، ص 523 ـ 518.