برگزاري نخستين همايش ملي مترجمان قرآن به زبان فارسي
12/اسفند/1389 ـ قم ـ مجتمع آموزش عالي امام خميني (ره)
(مصاحبه با دبير علمي همايش ـ دکتر محمد علي رضايي اصفهاني)
مصاحبه با حجت الاسلام و المسلمين دكتر محمد علي رضايي اصفهاني (دبير علمي همايش ملي مترجمان قرآن كريم)
• جناب حجت الاسلام و المسلمين محمد علي رضايي اصفهاني، نظر حضرتعالي درباره همايش ملي مترجمان چيست؟
بسم الله الرحمن الرحيم. اولاً اسم اين همايش، همايش ملي مترجمان قرآن كريم است كه از سال 1388 اين بحث در هيئت‌مديره انجمن قرآنپژوهي مطرح شد كه همايشي داشته باشيم راجع به مترجمان قرآن. اوايل سال 1389 يك كميته شوراي علمي تشكيل شد از حضرات آقايان: دكتر مؤدب، مسئول انجمن قرآنپژوهي آيت الله يعقوب جعفري از ناقدان و صاحب ترجمه و تفسير كوثر و همچنين حجت الاسلام جناب آقاي نقدي مسئول مركز ترجمه حوزه و جناب حاج آقاي فاكر مسئول رشته تخصصي تفسير حوزه و بنده كه عنوان دبير علمي اين همايش را به عهده‌ام گذاشته‌اند.
در جلسات متعددي كه داشتيم محتوا اهداف و مسائل همايش مشخص شد.
ضرورت همايش:
ضرورت اين همايش از لحاظ بعد علمي، مورد بررسي قرار گرفت نتيجه اين شد كه اين همايش بايد يك خلأ بزرگ علمي را در كشور ما پر بكند. البته ممكن است اين همايش اول، مقدماتي باشد و در همايش‌هاي بعدي تكميل شود و آن خلأ بزرگ اين است كه ما يك رو‌ش‌گاني براي ترجمه قرآن نداريم. براي كتاب مقدس روش‌گان تهيه شده و الآن اين شيوه‌نامه كه واتيكان تهيه كرده هم در مورد كتاب مقدس و هم در مورد دعاها اجرا مي‌شود. تاكنون كتاب مقدس تورات و انجيل به هزار و هفتصد زبان ترجمه شده ولي قرآن در حدود صد و بيست زبان ترجمه شده است و ترجمه زبان فارسي هم حدود صد ترجمه كامل داريم. در حالي كه بعضي از زبان‌هاي ديگر مثل اردو حدود پانصد ترجمه داريم، و نيز بعضي از زبان‌ها مثل انگليسي و لذا لازم است كه ترجمه قرآن به زبان فارسي را خيلي جدي بگيريم و شيوه‌نامه براي آن تهيه كنيم و تا حدودي آن را منسجم بكنيم و آسيب‌هايش را بشناسيم و برطرف كنيم و اين همايش مي‌‌خواهد اين خلأ را در كشور ما پر كند البته اين خدمتي هم به نظام جمهوري اسلامي هست كه نظام به هر حال بايد ساماندهي امور علمي كشور را به عهده داشته باشد و از طرف ديگر خدمت بزرگي به حوزه علميه است كه اين از موارد همكاري حوزه علميه قم با نظام جمهوري اسلامي هست كه مقام معظم رهبري در سخنان اخيرشان تأكيد مي‌كردند به شمار مي‌رود. چرا كه حوزه خواستگاه ترجمه قرآن از دوره‌هاي گذشته بوده است و بيرون از حوزه، دانشگاه‌ها و اساتيد هم ترجمه‌هايي نوشتند. از طرفي ضرورت دارد در وزارت علوم رشته‌هاي ترجمه تعريف و ايجاد كند و وزارت ارشاد هم بر چاپ ترجمه‌ها نظارت كند و اين همايش كه در آن ضوابط، قواعد، روش‌ها و شيوه‌نامه ترجمه تدوين مي‌شود در آينده مي‌تواند كمك‌هاي خوبي در نظارت بر ترجمه و به صورت سامان‌يافته از طرف حوزه علميه قم و اساتيد مترجم به نظام بشود. بنابراين اين هم خدمتي است به حوزه، و هم خدمتي است به نظام و از طرفي ديگر يك خلأ فكري مهم را پر مي‌كند.
ضرورت ديگر در استمرار اين همايش است. چنين همايشي در جهان اسلام تاكنون به اين صورت برگزار نشده كه به دنبال چنين كاري باشد حتي در الأزهر مصر هم عملاً زمينه چنين كاري وجود ندارد چون رشيد رضا و ديگران فتوي تحريم ترجمه را دادند. ولي در حوزه علميه قم در اصل جواز ترجمه بحثي نيست و پي‌گير تهيه شيوه‌نامه‌اش مي‌باشد. بنابراين ما مي‌توانيم سكان‌دار اين بحث در جهان اسلام باشيم و بسياري از كشورها كه اقدام به ترجمه كرده‌اند يا مي‌خواهند ترجمه‌اي را شروع كنند ما الآن در قم بيش از 90 مليت طلبه داريم كه مي‌توانند كانالي خوبي باشند كه اين بحث را در جهان اسلام گسترش بدهيم و جا بياندازيم و اين شيوه‌نامه و توافق ذهني در كل جهان اسلام راجع به ترجمه قرآن انشاء الله به بركت جمهوري اسلامي و حوزه علميه قم ايجاد بشود.
اهداف همايش:
اول معارفه مترجمان قرآن، كه آمار دقيقي از آنان جمع‌آوري شود و با حضور و گردهم‌آيي با يكديگر از حالات و روحيات هم با خبر بشوند. و از همديگر استفاده بكنند.
دوم بررسي قواعد، مباني و روش‌هاي ترجمه قرآن با حضور مترجمان قرآن و احياناً آسيب‌هاي مربوط به ترجمه قرآن به زبان فارسي.
سوم حركت به سوي تدوين شيوه‌نامة ترجمه قرآن يا به عبارت ديگر روش‌گان ترجمه قرآن كه در سطح همه مترجمان اعمال بشود.
• بفرماييد زمان و مكان اين همايش كجاست؟
زمان و مكان همايش؛ پنج‌شنبه 12 اسفندماه 1389 در مجتمع آموزش عالي امام خميني در سالن شهيد عارف‌حسيني برگزار مي‌شود در دو نوبت صبح و عصر.
• مدعوين و مخاطبين اين همايش چه كساني هستند؟
سخنران افتتاحيه خدمت آيت الله العظمي مكارم شيرازي هستيم و ايشان دعوت را پذيرفتند و سخنران اختتاميه حضرت آيت الله يزدي تشريف مي‌آورند كه هر دو اين بزرگواران از شخصيت‌هاي حوزوي و خودشان مترجم قرآن هستند و ترجمه‌شان منتشر شده و صاحب اثر و تجربه كافي در اين زمينه و صاحب نظر هستند و لذا بنا شد كه رهنمودهاي ايشان در افتتاحيه و اختتاميه همايش مشعل راه مترجمان كشور باشد.
مدعوين هم چند گروه هستند يكي خودِ مترجمان قرآن هستند كه تا آنجايي كه ما بررسي كرديم بيش از صد ترجمه فارسي وجود دارد كه چهل و يك نفر مترجم در قيد حيات هستند و از همه آنان دعوت به عمل آمده است و بقيه از دنيا رفتند. ديگر شخصيت‌هاي مدعو استاداني هستند كه ترجمه قرآن را در حوزه و دانشگاه تدريس مي‌كنند و ناقداني كه تا حالا نقد بر ترجمه فارسي قرآن نوشتند. و احياناً برخي از علاقه‌مندان به اين حوزه بنابراين عمدة مدعوين ما خودِ مترجمان هستند، كه البته همايش علمي وزيني خواهد بود اصلاً بحث عمومي بودن نيست، يك همايش تخصصي است.
اشاره مي‌كنم كه اين همايش، همايش اول است يعني نخستين همايش ملي مترجمان قرآن به زبان فارسي است. و انشاء الله بنا است كه در سال‌هاي آينده هم همايش ادامه پيدا كند و در نهايت شكل بين المللي پيدا كند و از كشورهاي ديگري هم دعوت شوند البته احتمالاً امسال از تاجيكستان و افغانستان هم چون زبانشان فارسي است مترجماني حضور داشته باشند. در كنار همايش هم يك نمايشگاه بزرگي برگزار مي‌شود براي نمايش ترجمه‌هاي قرآن و آثاري كه راجع به ترجمه هست.
• براي آشنايي مترجمان با يكديگر چه راهكاري انديشيده‌ايد؟
در همايش دو ويژه‌نامه منتشر مي‌شود يك ويژه‌نامه كه به همت انجمن قرآنپژوهي و مؤسسه پژوهش‌هاي قرآني المهدي آماده شده است. مترجمان فارسي قرآن با ترجمه‌شان معرفي مي‌شوند يعني نمونه‌اي از ترجمه آنان آورده مي‌شود و همچنين چندين مصاحبه و زندگي‌نامه اين بزرگواران البته تا حدي كه دوستان ما توانستند و تلاش كردند كه اطلاعات جمع‌آوري كنند كه حتماً نياز به تكميل دارد و دومين ويژه‌نامه كه مركز ترجمه به صورت برشور آماده كرده است.
• نكته پاياني
اميدواريم كه آقايان مترجمان محترم از اين همايش استقبال كنند و با شركت در جلسات و كميسيون‌ها با بررسي قواعد، بررسي روش‌گان ترجمه بتوان به نتيجه‌اي مطلوب رسيد و مورد رضايت صاحب قرآن و حضرت بقية الله الاعظم باشد و خداوند ما و ايشان را جزء خدمت‌گذاران به قرآن قرار دهند.
تهيه و تنظيم
نصرالله سليماني