پاسخ
بخش اول ـ چرا ده روز فاصله؟
اين پرسش به دو آيه از آيات قرآن كريم مربوط ميشود، زيرا در حجةالوداع دو آيه در مورد ولايت اميرالمؤمنين7 نازل شده يكي آيه سوم سوره مائده (الْيوْمَ أَكْمَلْتُ لَكُمْ دِينَكُمْ وَأَتْمَمْتُ عَلَيكُمْ نِعْمَتِي)1 و ديگري آيه 67 سوره مائده كه ميفرمايد: (يا أَيهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيكَ من ربك).
ذيل همين آيه احاديث و شأن نزولهايي وارد شده كه در روز عرفه آيه (الْيوْمَ أَكْمَلْتُلَكُمْ دِينَكُمْ) بر پيامبر نازل شده كه مسأله ولايت اميرالمؤمنين7 را براي مردم بيان ميكند و ميگويد دين اسلام به ولايت حضرت علي7 كامل شده است و در همان روايت آمده نزول اين آيه روز عرفه بوده و روزي كه حضرت اعلام كرد، روز غدير بود؛ روز عرفه روز 9 ذي الحجه است و روز غدير روز 18 ذي الحجه، بنابراين، فاصله 9 روز بوده است.
بخش دوم ـ علت فاصله چه بوده است؟
در همان روايات حكايتشده كه پيامبراكرم9 خوف داشتند از اينکه اميرالمؤمنين را معرفي كنند و آنها بگويند پسرعمويش علي را حمايت ميكند؛ و با توجه به تعصبات قومي و قبيلگي بعضي اصحاب مطلب را برنتابند و مشكلاتي را بوجود بياورند.
از اينرو پيامبر اكرم9 در ابلاغ و اعلام اين مسأله تأملي داشت و جالب اينکه در آيه 67 سوره مائده نيز به اين مطالب اشاره شده است كه (يا أَيهَا الرَّسُولُ بَلِّغْ مَا أُنْزِلَ إِلَيكَ من ربك)؛2 «اي پيامبر آن چيزي را كه از طرف پروردگار به تو نازل شد تو براي مردم بيان كن»؛ (وَإِن لَمْ تَفْعَلْ فَمَا بَلَّغْتَ رِسَالَتَهُ)؛ «اگر اين مطلب را به مردم نرساني رسالتت را انجام ندادي».
اين يك نوع تهديد است براي پيامبر اكرم اين مسئله آن قدر مهم است كه مساوي رسالت توست، چون ادامه نبوت و در حقيقت ادامه بقاء اسلام به ولايت و امامت و جانشيني تو بستگي دارد.
بعد در ادامه آيه ميفرمايد: (وَاللّهُ يعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ)؛3 «خداوند تو را از مردم حفظ ميكند.» اين اشاره دارد كه يك خطري نسبت به پيامبر9 بوده يا خوف خطر وجود داشته يا احتمال چنين خطري را پيامبر اكرم ميداده، كه خداوند وعده ميدهد كه ما شما را حفظ ميكنيم اين مطلب را اعلام كن و نگران نباش!
بعد پيامبر اكرم9 در روز 18 ذي الحجة طبق احاديث مردم را در غدير خم جمع كردند و دستور دادند افرادي كه جلو رفتهاند برگردند و صبر نمودند قافلههاي بعدي بيايند و بر فراز جهازهايي از شتران رفتند و آن خطبه طولاني را خواندند و اعلام كردند «من كنت مولاه فهذا علي مولاه» هر كه را من مولاي اويم اين علي مولاي اوست... بنابراين به نظر ميرسد علت فاصله طبق احاديث و طبق نكتهاي كه در خود آيه 67 سوره مائده هست به خاطر آن خوف خطر بود كه احياناً برخي اين موضوع را برنتابند.
اين كه خداوند در آيه ميفرمايد: (وَاللّهُ يعْصِمُكَ مِنَ النَّاسِ)4 مگر پيامبر از مردم يا از جانش ميترسيد كه بيان اين مطلب را ده روز به تاخير انداخت؟ در روايات نيز آمده است كه پيامبر نسبت به اين مسأله و واكنشهايي كه ممكن است برخي افراد در مورد ولايت اميرالمؤمنين علي7 نشان دهند خوف داشت.5
در حقيقت اينجا ترس به خاطر «دين و اسلام» بود. پيامبر اسلام9 ميترسيد كه زحمات 23 ساله او در اثر مخالفتهاي با ولايت اميرالمؤمنين علي7 با خطر روبرو شود، و به خاطر خطري كه به اسلام ميرسيد و خطري كه متوجه نبوت و ولايت ميشد خوف داشت؛ نه اينکه پيامبر اسلام ترس شخصي داشته باشد. در حقيقت اينجا «ترس بر مكتب» بود مثل اينکه شما ميگوييد: «من از فلان دشمن ميترسم كه به اسلام ضربه بزند.» اين ترس مقدس و نيكويي است و اين ترس باعث ميشود كه انسان تأملي كند و راهكاري بينديشد تا اين خطر را بر طرف كند.
1. ر.ك: تفسير صافى، ج 2، ص 2 ـ 51. احاديثى را از ائمه اطهار و نيز از ابن عباس و جابر بن عبداللَّه انصارى در اين باره نقل مىكند.
2. مائده/ 67.
3. همان.
4. مائده/ 1.
5. ر.ك: صافى، همان.