پاسخ
موضوع شفاعت از جمله موضوعاتي بوده كه در طول تاريخ اسلام بين متكلمان و مفسران قرآن موضوع سخن بوده و در مورد آن مطالب فراواني بيان شده است. قبل از پرداختن به موضوع لازم است يك نكته روششناسي ذكر كنيم و بعد وارد بحث شويم.
در برخي موضوعات، آيات قرآن ديدگاههاي متفاوتي بيان ميكند مثلاً در مورد جبر و اختيار برخي از آيات دلالت بر جبر دارد، برخي از آيات دلالت بر اختيار انسان دارد؛ يا در مورد شفاعت برخي آيات موافق شفاعت است و برخي از آيات در ظاهر مخالف شفاعت است.
در اين موارد از لحاظ روششناسي تفسير قرآن چگونه بايد عمل كنيم؟ به نظر ميرسد در اين موارد بايد از روش تفسير قرآن به قرآن استفاده كنيم؛ به عبارت ديگر تفسير موضوعي قرآن در اينجا راه گشاست؛ به اين صورت كه آيات موافق، مخالف، مقيد و مشروط را كنار هم بگذاريم و مجموعه آنها را ملاحظه كنيم بعد با توجه به روايات يك برداشت كلي و استنباط نهايي داشته باشيم. زيرا با يك آيه يا دو آيه نميشود نظر قطعي قرآن را در اين موارد بيان كرد.
در مورد شفاعت نيز آيات متعددي داريم كه ظاهر برخي از آيات، چنانچه در پرسش آمده شفاعت را نفي ميكند.
آيه 48 سوره بقره كه ميفرمايد: (وَاتَّقُوا يوْماً لاَ تَجْزِي نَفْسٌ عَنْ نَفْسٍ شَيئاً وَلاَ يقْبَلُ مِنْهَا شَفَاعَةٌ وَلاَ يؤْخَذُ مِنْهَا عَدْلٌ وَلاَ هُمْ ينْصَرُونَ)؛1 «خودتان را حفظ كنيد از عذاب روزي كه هيچ كس به جاي ديگري عذاب و مجازات نميشود و هيچ شفاعتي پذيرفته نميشود و هيچ عوضي هم از كسي گرفته نميشود».
مثل دنيا نيست كه انسان بتواند پارتي بازي بكند يا مثلاً گناه كسي را به عهده بگيرد و جريمهاش را بپردازد، چنين چيزي در رستاخيز وجود ندارد. در حقيقت در اين آيات همه راههايي كه در دنيا انسانها براي فرار از مجازات استفاده ميكنند نفي شده، جريمه به عهده گرفتن، وساطت و شفاعتگري، پارتيبازي كردن، غرامت پرداختن براي خطاكار و همچنين به ياري آمدن دوستان همه و همه نفي شده است. در آياتي مثل آيه 254 بقره و 48 مدثر هم چنين روشي پيش گرفته شده است.
اما در مقابل دسته ديگري از آيات قرآن كريم شفاعت را ميپذيرد ولي شرايطي را براي شفاعت كننده يا شفاعت شونده بيان ميكند از جمله در سوره زمر آيه 44 ميفرمايد: (قُل لِلَّهِ الشَّفَاعَةُ جَمِيعاً) اين آيه شفاعت را نفي نميكند و ميگويد شفاعت هست ولي شفاعت از آنِ خداست.
و در آيه 28 انبياء ميفرمايد: (لاَ يشْفَعُونَ إِلَّا لِمَنِ ارْتَضَي)؛ «شفاعت نميكنند مگر براي كسي كه مورد رضايت باشد.» يعني شفاعت را ميپذيرد ولي مشروط به رضايت خداوند تبارك و تعالي.
و در آيه 255 بقره ميفرمايد: (مَن ذَا الَّذِي يشْفَعُ عِنْدَهُ إِلَّا بِإِذْنِهِ)2؛ «چه كسي نزد خدا شفاعت ميكند مگر با رخصت الهي.» 3 يعني شفاعت هست ولي با رخصت الهي.
پس اين آيه در حقيقت دو نوع شفاعت را مطرح ميكند يكي شفاعتي كه بدون اجازه خدا باشد كه جايز نيست و انجام نخواهد پذيرفت و ديگر شفاعتي كه با اجازه خدا و رخصت الهي باشد كه اين شفاعت انجام ميگيرد.
در آيه 87 مريم باز شفاعت را ميپذيرد ولي يك شرطي برايش قرار ميدهد (لاَّ يمْلِكُونَ الشَّفَاعَةَ إِلَّا مَنِ اتَّخَذَ عِندَ الرَّحْمنِ عَهْداً) كسي كه بخواهد شفاعت كند، بايد نزد خداوند عهد و پيمان قبلي داشته باشد.
نتيجه
از آنچه گذشت به دست ميآيد كه آيات شفاعت دو دسته است: يك دسته به ظاهر شفاعت را نفي ميكند، يك دسته شفاعت را با شرايطي اثبات ميكند. جمع بين اين آيات چنين ميشود كه شفاعت دو قسم است قسمي كه بدون اذن خدا باشد و شبيه به پارتي بازيهاي دنيا باشد اين قسم ممنوع است و در قيامت انجام نميشود. قسم دوم شفاعتي كه با اجازه خدا و با شرايطي كه در آيات و روايات بيان شده و اين قسم انجام ميشود.
1. بقره/ 48.
2. بقره/ 255.
3. «إذن» يعنى اجازه قبلى و رخصت.
بعضي از آيات قرآن شفاعت را رد ميكند مثل آيات 48، 123 و 254 از سوره بقره، و در سوره زمر آيه 44 شفاعت را در اختيار خدا ميداند آيا اصلاً شفاعتي داريم يا اینکه شفاعت فقط در اين دنيا هست و همچنين با توجه به آيه 18 سوره يونس و آيه 3 سوره زُمر كه ظاهراً شفيع
- توضیحات
- نوشته شده توسط soleymani
- دسته: ـ بعضي از آيات قرآن شفاعت را رد ميكند مثل آيات 48، 123 و 254 از سوره بقره، و در سوره زمر آيه 44 شفاعت را در اختيار خدا ميداند آيا اصلاً شفاعتي داريم يا اینکه شفاعت فقط در اين دنيا هست و همچنين با توجه به آيه 18 سوره يونس و آيه 3 سوره زُمر كه ظاهراً شف
- بازدید: 647