پرسش
براى برطرف‌كردن شهوت و زيادكردن تقوا چه راهكارهايى وجود دارد؟
پاسخ
پاسخ را در دو بخش «شهوت» و «تقوا» ارائه مىكنيم:
اول: شهوت و راه‌های کنترل آن
واژه «شهوت» در موارد مختلفى مانند شهوت مال، شهوت پست و مقام، شهوت كار، شهوت جنسى و... كاربرد دارد، ولى از آن جا که پرسش به «غريزه جنسى» اشاره دارد؛ در پاسخ بايد گفت خداوند تمايل و غريزه جنسى را مانند غرايز و تمايلات ديگر در وجود انسان به امانت گذاشته و ما در قبال آن سه راه داريم:
1. سركوب كردن يا از بين بردن غريزه جنسى؛
2. رها كردن افسار شهوت و غريزه جنسى؛
3. تحت برنامه دين در آوردن شهوت.
راه اول، يعنى سركوب کردن، باعث نقص جسمانى مىشود و به دنبال آن بسيارى از استعدادهاى درونى انسان را نابود مىكند و اجازه شكوفايى و رشد نمىدهد و دين اسلام با اين راه مخالف است.
راه دوم، یعنی رهاكردن افسار شهوت نیز هم موجب هلاكت انسان و بروز بيمارىهاى روحى و جسمى مىشود كه امروزه در بسيارى از كشورهاى غربى شاهد آن مىباشيم و اسلام با اين راه نیز مخالف است.
راه سوم اين كه نه اين غريزه و نعمت الهى را سركوب كنيم و نه آن را رها نماییم، بلكه طبق دستورهای شرع آن را مديريت نماییم.
اينك به برخى از اين دستورها توجه می‌نماییم:
1. ازدواج
يكى از بهترين راهكارهايى كه در قرآن و روايات بدان سفارش شده «ازدواج» است و حتى در قرآن دستور بسيج همگانى براى فراهم كردن اسباب ازدواج جوانان داده شده است. در سوره نور آيه 32 به مؤمنان دستور مىدهد: «وَأَنكِحُوا الأَيَامَى مِنكُمْ...؛ و افراد بىهمسرتان، و شايستگان از بندگانتان، و كنيزانتان را به ازدواج (يكديگر) در آوريد؛...»
در آية بعد مىفرمايد: «و كسانى كه (وسايل) ازدواج نمىيابند، بايد خويشتندارى كنند تا خدا از بخشش خود آنان را توانگر سازد.»
2. كنترل چشم
پرهيز از چشم چرانى و حاضرنشدن در مجالس و محلهايى كه نامحرمان حضور بيشترى دارند و تماشا نكردن فيلمها و عكسهاى مبتذل؛ از اين‌رو در آيه 30 و 31 سوره نور مىفرمايد: (اى پيامبر) به مردان مؤمن بگو: «چشمهايشان را (از نگاه حرام) فرو كاهند، و دامانشان را (در امور جنسى) حفظ كنند.» كه اين براى آنان [پاككنندهتر و] رشدآورتر است؛ [چرا] كه خدا به آنچه با زيركى انجام مىدهند آگاه است.
«و به زنان مؤمن بگو: چشمانشان را (از نگاه حرام) فروكاهند؛ و دامان (عفت)شان را حفظ كنند؛...»
3. دورى از ناپاكان
برخى افراد نا اهل و منحرف در لباس دوست ظاهر مىشوند و انسان را از مسير صحيح خارج مىكنند؛ از اين رو، قرآن خطر همنشينى با اين افراد را چنين گوشزد مىكند: «خدا مىخواهد توبه شما را بپذيرد؛ و[لى] كسانى كه پيرو شهواتند، مىخواهند كه [شما] با انحرافى بزرگ منحرف شويد.»[1]
4. روزه
روزه گرفتن در فرو نشاندن آتش شهوت بسيار موثر است.
5. دورى از تخيلات شيطانى
تخيلات شيطانى همچون «طوفانى» بر «تلاطم امواج شهوت» مىافزايد؛ از این رو، توصيه مىشود:
الف) لحظات قبل از خواب، با قرائت قرآن يا دعا و يا مطالعه كتابی سودمند در بستر سپرى شود.
ب) تا خسته نشدهايم به رختخواب نرويم. [پیش از خواب با كار يا ورزش يا مطالعه و یا جز این‌ها خود را آماده خواب كنيم.]
ج) نماندن در محلى كه تنها هستيم و كسى حضور ندارد.
افزون بر این‌ها هر مورد ديگرى را كه باعث حركت «پرنده خيال» ما مىشود، بايد مورد توجه قرارداد؛ از اين رو قرآن در مورد دورى از خيالات شيطانى مىفرمايد: «اى كسانى كه ايمان آورديد! از گامهاى شيطان پيروى مَكنيد. و هر كس از گامهاى شيطان پيروى كند، (گمراهش مىسازد،) چراكه او به [كارهاى] زشت و ناپسند فرمان مىدهد.»[2]
به توصیة برخى صاحبنظران موارد ذیل در کنترل شهوت مؤثر است:[3]
الف ـ ورزش و عضويت در تيمهاى ورزشى؛
ب ـ مطالعه كتب مفيد (به ويژه زندگى علما و اولياى خدا)؛
ج ـ پرهيز از غذاهاى محرّك؛
د ـ نپوشيدن لباسهاى تنگ و چسبان؛
و جز این‌ها.
دوم: تقوا و راه‌های افزایش آن
«تقوا» يعنى خود نگهدارى و خويشتن دارى و در قرآن كريم آمده است: «در حقیقت ارجمندترین شما نزد خدا خود نگهدارترین (و پارساترین) شماست»[4]؛ «و توشه برگیرید، و در حقیقت بهترین توشه، پارسایی (و خود نگهداری) است...»[5]
بله، در اهميت تقوا همين آيات كافى است كه خدا مىفرمايد: گرامىترين و بزرگوارترين بنده نزد من کسی است كه وقتى در موقعيت گناه قرار گيرد، خویشتن داری كند و مرتكب گناه نشود.
حال براى دست‌يابى به راهكارهاى افزايش تقوا، به سراغ آیات الهى مىرويم و از غذاهاى معنوى آن بهره می‌بریم:
1. عبادت
قرآن مىفرمايد: « اى مردم! پروردگارتان را پرستش كنيد،... تا شايد شما [خودتان را] حفظ كنيد.»[6]
از اين آيه فهميده مىشود كه افزون بر عباداتى مانند روزه، نماز، تلاوت قرآن و...، عباداتى مانند كمك به بينوايان، يتيم نوازى و خدمت به خلق و... مانند اين‌ها نیز به افزايش تقوا كمك مىكند.
2. مطالعه احوال اقوام گذشته و عبرت گرفتن از آن‌ها
«و بيقين دانستيد (حال) كسانى از شما را، كه در (روز) شنبه [از حدّ]، تجاوز كردند و به آنان گفتيم: «ميمونهايى طرد شده باشيد! و آن (كيفر) را عبرتى براى (مردم) در پيشرويشان (در آن عصر) و (نسلهاى) پشتسرشان و پندى براى پارسايان (خود نگهدار) قرار داديم..»[7]
3. روزه
«اى كسانى كه ايمان آوردهايد! روزه بر شما مقرر شده، همان‌گونه كه بر كسانى كه پيش از شما بودند مقرر شد؛ تا شايد شما [خودتان را] حفظ كنيد.»[8]
در آيه 21 سوره بقره عبادت را براى افزایش تقوا معرفى كرد، و در اين آيه به طور خاص «روزه» را معرفى مىنماید، با اين كه روزه يكى از عبادات است؛ بنابراین، روشن مىشود كه نقش روزه در افزايش تقوا بسيار مهم است.
4. پرهيز از راههاى انحرافى
5. سير در مسير الهى
«و اين راه راست من است؛ پس از آن پيروى كنيد؛ و از راهها[ى ديگر] پيروى نكنيد، كه شما را از راه او پراكنده مىسازد؛ اين[ها] است كه [خدا] شما را به آن[ها] سفارش كرده، تا شايد شما [خود را] حفظ كنيد.»[9]
6. يادآورى نعمتهاى الهى و انجام وظايف[10]
7. توجه و تفكر در آيات معاد و آگاهى از عالم برزخ، قيامت و چگونگى حساب‌رسى انسانها
آياتى مانند: «و [خودتان را] از (عذابِ) روزى حفظ كنيد، كه هيچ كس به جاى شخص (ديگرى) چيزى (از عذاب) كيفر نمىشود، و از او هيچ شفاعتى پذيرفته نمىشود، و هيچ عوضى از او گرفته نمىشود، و آنان يارى نمىشوند.»[11]
8. باور و يقين قلبى به موارد زير نيز باعث ايجاد انگيزه در رعايت تقوا مىشود؛ اين‌كه انسان بداند:
الف) خدا با متقين است. (بقره / 194)
ب) خدا متقين را دوست دارد. (آل‌عمران/ 76)
ج) متقين از نعمتهاى الهى بهشتى برخوردارند. (حجر/ 45)
د) تقوا عامل فلاح، رستگارى و سعادت است. (بقره/ 189)
ﻫ ) تقوا عامل وسعت و زياد شدن رزق مىباشد.
ـ «و اگر (بر فرض) اهل آبادىها ايمان مىآوردند و خودنگهدارى (و پارسايى) مىكردند، حتماً بركاتى از آسمان و زمين بر آنان مىگشوديم؛ وليكن (آنان حق را) تكذيب كردند؛ پس بخاطر آنچه همواره كسب مىكردند، گرفتارشان كرديم.»[12]
ـ «... و هركس [خودش] را از [عذاب] خدا حفظ كند، برايش محل خارج شدن (از مشكلات) قرار مىدهد؛ و او را از جايى كه نمىپندارد روزى مىدهد؛... .»[13] ـ «... و هركس [خود را] از [عذاب] خدا حفظ كند براى او كارش را آسان قرار مىدهد.»[14]
ـ در پايان یادآور می‌شویم که ملاقات و ديدار با علماى ربانى و اولياى خدا و مطالعه احوال و زندگىنامه بزرگان، بسيار مؤثر و راهگشا مىباشد.
معرفى كتاب
براى مطالعه بيشتر در اين باره به كتابهاى زير رجوع فرماييد:
1. تفسير نمونه، زير نظر آيةاللَّه العظمى مكارم شيرازىمباحث مربوط به آياتى كه در پاسخ آمده؛
2. گناهان كبيره، آيت اللَّه شهيد دستغيب;؛
3. كنترل غرايز جنسى، آيةاللَّه العظمى مكارم شيرازى، انتشارات مدنى؛
4. جوانان در طوفان غرايز، همت سهراب‌پور، چاپ دفتر تبليغات اسلامى؛
5. آنچه يك جوان بايد بداند [ويژه پسران]، رضا فرهاديان، چاپ دفتر تبليغات اسلامى؛
6. چشم چرانى ـ به قلم دوشيزگان ـ انتشارات الزهرا.
پی‌نوشت‌ها:
[1] . نساء/ 27.
[2]. نور/ 21.
[3]. آنچه یک جوان باید بداند، رضا فرهادیان.
[4] . حجرات/ 13.
[5] . بقره/ 197.
[6] . بقره/ 21.
[7] . بقره/ 66 ـ 65.
[8] . بقره/ 183.
[9] . انعام/ 153.
[10] . بقره/ 63.
[11] . بقره/ 48.
[12] . اعراف/ 96.
[13] . طلاق/ 3 و 2.
[14] . طلاق/ 4.