توضیحات
دسته: تفاوت تفسير به رأي با تدبر و تعقل در قرآن چيست؟
بازدید: 2809

  چون در آيات فراواني از قرآن به تدبر و تعقل توصيه شده (أَفَلاَ يتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ)1 از طرفي نيز تدبر كردن در قرآن به نوعي با تفسير ارتباط دارد، آيا اين تفسير به رأي نمي‏شود؟
پاسخ
  واژه «رأي» يعني «اعتقادي كه از غلبه گمان پيدا مي‏شود»2. برخي توهم كرده‏اند كه واژه‏ «رأي» به معناي عقل است ولي اين‌گونه نيست واژه «رأي» به معناي اعتقاد ظني است، به عبارت فارسي امروزي، رأي يعني «گمانه‏زني» از اين‌رو تفسير به رأي يا گمانه‏زني يعني تفسير كردن بدون توجه به قراين عقلي و نقلي كه جايز نيست و در روايات از آن نهي شده است. تدبر، تفكر و تعقل در آيات قرآن، نه تنها جايز و لازم است بلكه به آن سفارش هم شده است3.
  همان طور كه در معناي تفسير آمده، تفسير يعني «درك معاني آيات و مقاصد خداوند و بيان آن براي ديگران.» از اين‌رو تدبر و تفكر مرحله‏ قبل از تفسير است چراكه با تفكر، تدبر و تعقل ممكن است به مطالب جديد دست يابد و لذت ببرد و اين مطلوب است؛ ولي اگر تعقل، تدبر و تفكر انجام شد و خواست به مرحله‏ بيان برسد و به مرحله‏ تفسير وارد شود، بايد از كانال صحيح تفسير عبور كند يعني قراين عقلي و نقلي در نظر گرفته، سپس براي ديگران بيان شود؛ تا گرفتار تفسير به رأي نشود، مبادا نظر خودش و فهم خودش را بدون توجه به قراين عقلي و قراين نقلي يعني آيات و روايات، براي ديگران بيان كند.
  نتيجه‏
  تدبر در آيات قرآن مقدمه تفسير است؛
  تفسير صحيح، بيان معاني آيات و مقاصد خدا با توجه به قراين عقلي و نقلي مي‏باشد؛ تفسير به رأي تفسير قرآن بدون توجه به قراين عقلي و نقلي است که مردود مي‌باشد.

 

1. نساء/ 82.
2. مفردات راغب اصفهانى، واژه رأى.
3. از امام على7 حكايت شده كه: «الا لاخير فى قرائة ليس فيها تدبّر». (بحارالانوار، ج92، ص 211).