توضیحات
دسته: ملاك مشخص شدن سوره‏ها و آيات قرآن چگونه بوده است؟
بازدید: 1693

پاسخ
  سوره
  حكايت شده كه تعيين سوره‏هاي قرآن، به وسيله «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» بوده است يعني هرگاه كه «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» جديدي نازل مي‏شد، معلوم مي‏شد كه سوره جديدي شروع شده و سوره قبلي پايان يافته است مگر در مورد سوره «برائت» كه از اين قاعده مستثني است. چون «بِسْمِ اللّهِ الرَّحْمنِ الرَّحِيمِ» ندارد.
  آيه
  آيات قرآن، به دستور پيامبر اكرم‏9 هر كدام در جاي خود قرار مي‏گرفت.1 در برخي از نقل‏ها آمده كه هرجا پيغمبر اسلام‏9 در حال قرائت توقف مي‏كردند و نفس تازه مي‏كردند، آنجا را به عنوان رأس يك آيه قرار مي‏دادند.
  از روايات متعددي به دست مي‏آيد كه جاي آيات قرآن را خود پيغمبر اكرم9 مشخص مي‏كردند و اندازه آيات را، هم به اميرالمؤمنين‏7 و هم به پيغمبر اكرم‏9 استناد داده‏اند و حتي در روايات آمده وقتي آيه‏اي نازل مي‏شد پيغمبر اكرم‏9 دستور مي‏دادند كه اين آيه را در فلان سوره در فلان جا قرار دهيد.
  مثلاً آيه (وَاتَّقُوْا يوْمَاً تُرْجَعُونَ فِيهِ إِلَي اللّهِ)2 وقتي نازل شد ـ برخي گفته‏اند اين آخرين آيه‏اي بود كه نازل شد ـ در سوره بقره قرار گرفت،3 پس اين بدان معنا نيست كه سوره بقره آخرين سوره‏اي است كه به پيامبر نازل شده بلكه جاي اين آيه در آنجا قرار گرفته است.
  پس آيات و سوره‏ها را مي‏توان گفت كه «توقيفي» است؛ يعني تعيين سوره‏ها، مقدار سوره‏ها و آيات، به دستور پيامبر اكرم‏9 و وحي بوده و به استناد معصومين: مي‏باشد.4 مثلاً مشهور است كه مجموع آيات قرآن كه تعداد آن 6236 آيه مي‏باشد به اميرالمؤمنين علي7 و قرائت اين حضرت نسبت مي‏دهند كه آن هم طبق قرائت پيامبراكرم9 بوده است. هرچند كه در اين مورد تحقيقات بيش‌تري مورد نياز است كه اميدواريم برخي از محققان قرآني اين بحث را به عنوان موضوع پايان‏نامه و كتابي انتخاب كنند و تحقيق كامل‏تري در اين زمينه انجام دهند.


1. ر.ك: التمهيد فى علوم القرآن، آيت الله معرفت، ج 1، ص 275.
2. بقره/ 281.
3. سيوطى، الاتقان، ج 1، ص 62 و مجمع البيان، ج 2، ص 394.
4. نك: التمهيد فى علوم القرآن، آيت الله معرفت، ص 275 به بعد.