توضیحات
دسته: قرآن كريم در سوره «ص» مي‏فرمايد: «شيطان از آتش آفريده شده» و در همان سوره، شيطان تهديد به آتش جهنم شده، چطور ممكن است شيطاني كه از آتش آفريده شده به وسيله آتش عذاب شود؟
بازدید: 1102

پاسخ
  از چند زاويه مي‏توان به اين پرسش پاسخ گفت.
  اول) عذاب الهي و عذاب‏هاي دوزخ و جهنم منحصر به آتش نيست، و عذاب‏هاي روحي و رواني نيز مطرح است. به عنوان مثال: خداوند در قيامت با جهنميان سخن نمي‏گويد اين خودش عذاب است.
  گاهي خداوند كلمات تندي1 به آن‌ها مي‏گويد كه اين‌ها نوعي عذاب‏هاي روحي و رواني است و نيز محرويت از بهشت عذابي بالاتر است. بنابراين عذاب جهنم منحصر در آتش نيست. و يكي از عذاب‏هاي الهي آتش است!
  دوم) ممكن است بگوييم آتش جهنم و آتش‏هاي ديگر مراتب تشكيكي دارند، به عبارت ديگر، ممكن است يك آتش ضعيف باشد و آتش ديگر قوي‏تر باشد و آتش قوي‏تر بر آتش ضعيف‏تر غلبه كند و آن را به نابودي بكشد.
  حکايت شده است که شخصي به سخنان امام صادق7 اعتراض مي‏كرد و مي‏گفت: چگونه امام صادق7 مي‏گويد: «شيطان با آتش عذاب مي‏شود در حالي كه هيچ موجودي با جنس خودش عذاب نمي‏شود؟» نقل شده «بهلول» ـ كه در آن زمان مي‏زيسته ـ يك جواب نقضي جالبي به او داد به اين ترتيب كه وقتي با اين شخص روبرو شد كلوخي را برداشت و بر سر او كوبيد، سر او به شدت درد گرفت، و او نزد قاضي يا خليفه شكايت كرد. وقتي بهلول را خواستند بهلول گفت: اين كار براساس مبناي خود اين شخص انجام شده و اين كه مي‏گويد درد دارم درست نيست، چرا كه خود ايشان مي‏گفت: چگونه هم جنس هم جنسش را مي‏تواند آزار بدهد يا به وسيله هم‌جنسش عذاب شود و من با كلوخي به سر او زدم كه خاك سفت شده بود و خود اين آقا هم از جنس خاك است.
  در حقيقت با اين عملش خواست به اين شخص پاسخ نقضي بدهد كه چنانچه كلوخ ـ كه انسان هم از آن جنس است ـ مي‏تواند به سر انسان صدمه وارد كند و اذيت كند همان طور هم مي‏تواند آتشي موجب عذاب آتش ديگر بشود؛ يعني جنس آتش مي‏تواند مايه عذاب شيطان و جنيان شود.


1. اخسئوا. (مومنون/ 108).