توضیحات
دسته: منظور از ساقی بودن خدا در آیه (وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ ) چیست؟
بازدید: 3792

پاسخ
  قرآن‌کريم در سوره مبارکه انسان جرياني را مطرح مي‌کند که طبق شأن نزول‌ها و روايات متعدد، مربوط به نذر اميرمومنان علي7، فاطمه3، امام حسن و امام حسين8است. زماني که امام حسن و حسين کودک بودند و بيمار شدند، اهل‌بيت نذر کردند اگر خوب شوند، روزه بگيرند. آنان بعد از رفع بيماري به نذر خود وفا کردند و روزه گرفتند. موقع افطار افرادي (مسکين، يتيم و اسير) به خانه آن‌ها مراجعه کردند و اهل بيت غذاي خود را به آن‌ها دادند. آيات سوره انسان (از آيه 7 به بعد) به اين مناسبت نازل شد. (يوفُونَ بِالنَّذْرِ وَيخَافُونَ يوْماً کَانَ شَرُّهُ مُسْتَطِيراً وَيطْعِمُونَ الطَّعَامَ عَلَي حُبِّهِ مِسْکِيناً وَيتِيماً وَأَسِيراً) که اين ماجرا مشهور است.1» در ادامه اين آيات خداوند توضيح مي‌دهد که اهل بيت در مقابل اين کار چيزي جز رضايت الهي از خدا نمي‌خواستند. خدا هم آن‌ها را از شرور روز رستاخيز حفظ مي‌کند و در قيامت روي خندان و دل شاد به آن‌ها مي‌بخشد. جز ايشان را بهشت معرفي مي‌کند و در ادامه آيات چنين توضيح مي‌دهد:
  «در آن بهشت بر تخت‌ها تکيه مي‌زنند و در آنجا از گرماي سوزان و سرماي شديد خبري نيست. سايه‌هاي درختانش به آنان نزديک و ميوه‌هايش فروتن است. ظرف‌هايي از نقره و آب‌خوري‌هاي بلورين بر گردشان چرخانده مي‌شود؛ بلورهاي نقره‌اي که اندازة آن‌ها را دقيقاً معين کرده‌اند. در آنجا از جايي سيراب مي‌شوند که نوشيدني‌اش با زنجبيل آميخته شده است؛ همان چشمه‌ساري که سلسبيل ناميده مي‌شود. نوجواناني ماندگار بر گردشان مي‌چرخند. هنگامي که آنان را مي‌بيني، مي‌پنداري مرواريدي پراکنده‌اند. وقتي بهشت را ببيني، نعمت فراوان و فرمانروايي بزرگي را بر فرازشان مي‌بيني. بر فرازشان لباس‌هاي سبز حرير نازک و ضخيم هست و با دست بندهايي از نقره آراسته مي‌شوند» (وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً)، «و پروردگارشان نوشيدني پاک و پاک کننده به آنان مي‌نوشاند».2
منظور از شراباً طهوراً
  در اين آيه خداوند به عنوان ساقي که شراب طهور به اين افراد مي‌نوشاند، مطرح مي‌شود. آيات شامل خانواده اميرمومنان7و افرادي است که بتوانند مثل ايشان عمل بکنند. در اين آيات به اعطاي نعمت بزرگ الهي و لطف خاص خدا به افراد و نيکان اشاره مي‌شود؛ اين که خدا ساقي است و به آنان شراب طهور مي‌چشاند. مقصود از اين شراب، نوشيدني پاک و پاک کننده است، لذا فرمود شراباً طهوراً. واژه طهور به معناي پاک و نيز پاک‌کننده است؛ شرابي که روح و جسم را از آلودگي پاک مي‌کند، نورانيت مي‌دهد و به نشاط مي‌آورد. امام‌ صادق7 فرمود: شراب طهور موجب مي‌شود نيکان بهشت از هر چيزي که غير از خداست، پاک شوند.3
  پيامبر اکرم9هم فرمود: اين شراب موجب مي‌شود حسد از دل‌هاي نيکان پاک بشود.4
  توضيح اين که اصول حاکم بر زندگي مادي با اصول حاکم بر آخرت متفاوت است، لذا نعمت‌هايي که در اين آيات آمده، اشاراتي پرمعنا به مواهب بهشتي است وگرنه حقايق نعمت‌هاي بهشتي بالاتر از چيزهايي است که ما شنيده يا ديده‌ايم. وقتي قرآن‌کريم از چيزهايي مثل حرير، ظرف‌هاي بلورين و نقره‌اي، شراب و امثال آن صحبت مي‌کند، در واقع به مشابه‌هاي آن‌ها در دنيا اشاره مي‌کند. به عبارت ديگر نعمت‌هاي بهشتي همانندي در دنيا ندارند؛ بلکه حقايقي برترند، ولي خدا با نام‌هايي که براي ما شناخته شده است، از آن‌ها ياد مي‌کند. مثلاً شراب طهوري که خدا از آن ياد مي‌کند، اصلاً در دنيا نيست، آن چه ما مي‌بينيم شراب مست‌کننده، مضر و تلخ است. خدا از شرابي سخن مي‌گويد که با زنجبيل که ماده معطر و مورد علاقه مردم مي‌باشد، ممزوج شده است. خداوند در حقيقت تصويري از نعمت‌هاي برتر بهشتي براي ما ارايه مي‌دهد. اين‌گونه آيات دستمايه شعراي بزرگ فارسي‌زبان و گاهي عرب‌زبان شده است، مثلاً حافظ وقتي از مي، شراب و جام سخن مي‌گويد، به نعمت‌هاي بهشتي و الهي اشاره دارد. همين‌طور منظور از (وَسَقَاهُمْ رَبُّهُمْ شَرَاباً طَهُوراً) و ساقي بودن خدا براي اهل‌بيت:همان معناي الهي و بهشتي است که به عنوان پاداش اعمال داده مي‌شود.

1. بحارالانوار، ج 35، ص 243، ح 3، ص 253، ح 10، ص 254، ح 12، تفسيرفرات، ص 528، ح 680، شواهد التنزيل، ج 2، ص 403، ح 1053 و... .
2. ذيل اين آيات رواياتي هم نقل شده است.
3. مجمع البيان، ج 10، ص 411.
4. نورالثقلين، ج 5، ص 485.