توضیحات
دسته: چرا حوادث طبیعی مثل زلزله و سیل اتفاق می‌افتد؟ ریشه این بلاها چیست؟
بازدید: 2369

پاسخ
  در سال‌هاي اخير حوادثي در کشور ما اتفاق افتاده که باعث ايجاد اين سوال در ذهن خيلي از مردم شده است. به راستي فلسفه اين بلاها و مشکلات چيست؟ اين مسأله را از چند بُعد مي‌شود بررسي کرد.
  1. نگاه فلسفي و کلامي: نظام خلقت نظام نقص و مشکلات و جمع بين خير و شر است. ما وارد اين بحث نمي‌شويم.
  2. نگاه قرآني و روايي: در قرآن سه دسته آيات هست که سه فلسفه براي چرايي حوادث طبيعي و مشکلات بشر مطرح مي‌کند.
  1. انواع حوادث و مشکلات: مشکلات و حوادث طبيعي گاهي در اثر ظلم افراد به هم است، مثلاً اسرائيل غاصب بر سر شهرهاي فلسطين بمب مي‌اندازد و مردم ناقص‌العضو مي‌شوند يا به شهادت مي‌رسند و مشکلاتي از اين دست که استکبار بر سر برخي ملت‌هاي مظلوم مي‌آورد يا افراد عادي گاهي به هم ظلم مي‌کنند و مشکلاتي به وجود مي‌آورند. روشن است که در مقابل ظلم بايد ايستاد و ياور مظلوم بود.
  2. سختي‌ها و حوادث در اثر عمل کرد انسان: «(وَمَا أَصَابَکُم مِن مُصِيبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَيدِيکُمْ وَيعْفُوا عَن کَثِيرٍ)؛1 و هر مصيبتى به شما رسد پس به خاطر دستاورد شماست؛ و بسيارى (از خطاهاى شما) را مى‏بخشد» مثلاً انسان‌ها به خاطر کوتاهي يا گناهان گرفتار برخي از مشکلات مي‌شوند، مانند پدر و مادري که مسايل بهداشتي و مذهبي را در ازدواج رعايت نمي‌کنند و بچه ناقص الخلقه نصيب آن‌ها مي‌شود. اين‌ها بايد خود را سرزنش کنند و مواظب باشند که اين کار تکرار نشود و به ديگران هم توصيه بکنند که اين کار را نکنند، گاهي هم در اثر کوتاهي‌هاست، براي مثال اگر کسي ساختمان خود را بر اساس اصول مهندس نسازد و ضد زلزله نکند و از طرف ديگر کشورش روي نوار زلزله قرار داشته باشد، هنگام زلزله آسيب خواهد ديد. پس او نتيجه کوتاهي خود را مي‌بيند.
  (وَمَا أَصَابَکُم مِن مُصِيبَةٍ فَبِمَا کَسَبَتْ أَيدِيکُمْ) اين‌ها دست آورد خود ماست. حتي در آيه‌اي ديگر مي‌فرمايد:
  (وَلَوْ يؤَاخِذُ اللَّهُ النَّاسَ به ماکَسَبُوا2) اگر خدا مي‌خواست بر اساس گناهان و ظلمهايي که افراد به هم مي‌کنند، آنان را گرفتار بکند، «ما ترک علي ظهرها من دابه» هيچ جنبنده‌اي نمي‌ماند؛ (وَلکِن يؤَخِّرُهُمْ إِلَي أَجَلٍ مُّسَمّي). اما خدابه آن‌ها رحم مي‌کند اجل آن‌ها را تاخيز مي‌اندازد. گاهي ممکن است ما برخي از نتايج اعمال خود را ببينم.. اين که (وَيَعْفُوا عَن كَثِيرٍ) خدا بسياري از آن‌ها را مي‌بخشد.
  3. بخشي ديگر از حوادث به دليل امتحان بشر است3. خداوند مي‌فرمايد: (وَلَنَبْلُوَنَّکُمْ بِشَي‌ءٍ مِنَ الْخَوْفِ وَالْجُوعِ وَنَقْصٍ مِنَ الْأَمْوَالِ وَالْأَنْفُسِ وَالَّثمَرَاتِ وَبَشِّرِ الصَّابِرِينَ) «(أُولئِکَ عَلَيهِمْ صَلَوَاتٌ مِن رَبِّهِمْ وَرَحْمَةٌ وَأُولئِکَ هُمُ الْمُهْتَدُون4 در اين آيه چند تأکيد هست. «حتماً و حتماً با چيزي از ترس و گرسنگي و نقس اموال و جان‌ها (مردن افراد) و ميوه‌ها و (نتايج کارها) شما را امتحان مي‌کنيم و بشارت باد به صابران؛ کساني که وقتي مصيبتي به آن‌ها مي‌رسد مي‌گويند ما از خدائيم وبه سوي خدا باز مي‌گرديم. بعد در پايان خدا بشارت مي‌دهد صلوات و رحمت پروردگار بر آن‌هاست و آنان حقاً هدايت شده‌اند.» و در روايات هم اين مطلب بيان شده است. از اميرمومنان علي7حکايت شده است: «ان البلاء للظالم ادب وللمؤمن امتحان وللانبياء درجة»5 بلا براي ظالم ادب است، يعني خدا گاهي افراد را به خاطر گناه و ظلمي که به ديگران کردند، ادب مي‌کند و براي انسان‌هاي مؤمن امتحان است، تا ببيند انسان‌هاي صبور چه کساني‌اند و براي رهبران الهي درجه است، يعني اگر پيامبر اسلام9به مشکلاتي در زندگي برخورد مي‌کند، نه به خاطر اين است که از خدا دور است؛ نه او به خدا نزديک است و به امتحان هم نياز ندارد. فقط گرفتاري او به خاطر اين است که مراتب قرب او بالا برود.
اين مطلب ممکن است نسبت به افراد فرق بکند، حتي ممکن است چند نفر در يک محل گرفتار سيل يا زلزله بشوند؛ يکي به خاطر سهل‌انگاري و دومي براي امتحان و افزايش درجه و عنايت و سومي به خاطر ظلم ديگران پس نمي‌توان گفت در يک حادثه طبيعي همه افراد به يک علت گرفتار مي‌شوند.
  
1. شوري / 30.
2. فاطر / 45.
3. بقره / 155؛ محمد / 31؛ عنکبوت / 2.
4. بقره / 156 ـ 157.
5. مستدرک وسائل الشيعه، ج 2، ص 437، ح 2400، بحارالانوار، ج 64، ص 235، و ج 78، ص 198، ح 55. اما در جامع الاخبار، تاج الدين الشعيري، ص 113 همين روايت از پيامبر اعظم(ص) حکايت شده است.