توضیحات
دسته: منظور از مردان اعراف در آیات 46 و 48 سوره اعراف چه گروهی است؟
بازدید: 2142

پاسخ
  در آيه 44 سوره اعراف گفت‌ و گوي بهشتيان و دوزخيان مطرح مي‌شود و در آيه 46 مي‌فرمايد: (وَبَيْنَهُمَا حِجَابٌ)؛ بين بهشتيان و دوزخيان مانعي هست، (وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ)؛ و بر يک سرزمين بلند
مرداني هستند.
  حجاب در اصل به معناي مانع است. در اين آيه مقصود يا همان سرزمين اعراف است، يعني يک بلندي که دوزخ و بهشت را از هم جدا مي‌کند و مانع مي‌شود که بهشتيان و دوزخيان به راحتي ارتباط برقرار کنند يا مقصود ديواري است که ظاهرش عذاب و درونش رحمت است؛ همان طوري که در آيه 13 سوره مبارکه حديد از آن ياد شده است.
  نکته: تعبيرات قرآن در مواردي که مسايلي راجع به بهشت و دوزخ و دنياي بعد از مرگ را بيان مي‌کند، گاهي مشابه تعبيرات دنيوي است. گاهي هم تعبيرات جنبه تمثيل و تشبيه دارد و چون جهان آخرت در افق بالاتري قرار دارد، اين تعبيرات مي‌تواند يک شبهي از حقيقت را در ذهن ما تصوير بکند، در حقيقت مشکل از مفاهيم و الفاظ بشري است که ظرفيت نماياندن تمام آن حقيقت را در خود ندارد؛ لذا مطالب گاهي براي ما مجمل جلوه مي‌کند بنابراين وقتي مي‌گوييم مانعي و سرزميني به نام اعراف بين آن‌ها هست، اين نکته رابايد در نظر داشته باشيم.
  مي‌دانيم که اعراف در لغت به معناي مکان مرتفع است. از احاديث هم استفاده مي‌شود که منطقه‌اي ميان بهشت و دوزخ است که هم‌چون حجاب و مانع بين آن‌دو قرار مي‌گيرد؛ به طوري که هرکس در سرزمين اعراف باشد، بر بهشت و دوزخ اشراف دارد و مي‌تواند دوزخيان و بهشتيان را مشاهده بکند و اين منطقه مکان، عبور افراد به بهشت نيز مي‌باشد.
  اين تنها اطلاعات ما در ارتباط با اعراف است. در اين آيه شريفه فرمود: (وَعَلَى الْأَعْرَافِ رِجَالٌ يَعْرِفُونَ كُلّاً بِسِيَماهُمْ)؛ بر روي اعراف مرداني هستند که بهشتيان و دوزخيان را با چهره‌هايشان مي‌شناسند.
مقصود از اين مردان چه کساني‌اند؟
  در احاديث اهل بيت: و اهل سنت به دو مطلب اشاره شده است:
1. اين افراد مقربان درگاه الهي و گواهان و شاهدان بر مردم هستند. در برخي روايات هم آمده که مقصود آل محمد: است.
  2. در اعراف افرادي هستند که نيکي‌ها و بدي‌هاي آن‌ها مساوي است، يعني افراد مستضعف و گنه‌کاري که هم اعمال نيک و هم اعمال بد دارند و در حقيقت در آن‌جا وا مانده شده‌اند؛ نه داخل جهنم مي‌روند و نه به بهشت.
  مفسران1 با توجه به روايات، دو احتمال داده‌اند؛ اول مقصود پيشوايان حق است که به مؤمناني که بهشتي شدند يا هنوز داخل بهشت نشده اند، سلام مي‌دهند؛ دوم مقصود گروه مستضعف است؛ مومنان مستضعفي که آرزو دارند وارد بهشت شوند، ولي موانعي جلوي راه آن‌ها هست. وقتي بهشتيان را مي‌بينند، به آن‌ها سلام مي‌کنند؛ يعني مرداني که بر اعراف هستند، به اصحاب و افراد بهشتي سلام مي‌دهند.
  ظاهر آيه شريفه با ديدگاه اول مفسران سازگار است، يعني بايد افرادي باشند که مقام والايي داشته باشند؛ رجالي که رهبران الهي‌اند و دوزخيان و بهشتيان را مي‌شناسند و به مومنان درود مي‌فرستند.
  البته با توجه به مجموع احاديث اين جمع بندي قابل ارايه است که:
  سه گروه از اعراف عبور مي‌کنند:
  اول: گروه پيشوايان و بزرگان؛ در گذرگاه‌هاي سخت قيامت توقف مي‌کنند و به ياري و شفاعت مومنان و مستضعفان مي‌آيند. ظاهر آيه هم همين است.
  دوم: ناتوانان محتاج کمک؛ اين‌ها مومنان گنه‌کاري‌اند که نيکي‌ها و بدي‌هايشان تقريباً مساوي است.
  اين‌ها طبق برخي روايات بر اعراف مي‌مانند و در نهايت ممکن است مورد شفاعت واقع شوند.
  سوم: مؤمنان صالح؛ با سرعت از اين گذرگاه اعراف مي‌گذرند و وارد بهشت مي‌شوند.
  آيه فوق و آيات بعدش به گروه اول و دوم اشاره مي‌کند. بنابراين در يک جمع‌بندي مي‌توان گفت سه گروه از اعراف عبور مي‌کنند؛ منتها ظاهر آيه 46 به گروه اول اشاره دارد.


1. تفسير نمونه، ج 6، ص 184.