ª پرسش:

رابطه حروف مقطعه قرآن با رياضيات چيست؟

˜ پاسخ:

برخي از صاحب‌نظران در چند دهه اخير، ادعا کردند كه يك نظام رياضي خاصي بر قرآن حاكم است، یکی از آن‌ها «دكتر رشاد خليفه» شيميدان مصري بود. او براي تحقيقات خود مدّت‌ها از رایانه استفاده نمود.

تمام كوشش استاد مزبور براي كشف معاني حروف مقطعه قرآن، مانند
(الم، يس، ق و...) صورت گرفته است او با كمك محاسبات پيچيده‌اي ثابت كرد كه رابطه نزديكي ميان حروف مزبور با حروف سوره‌اي كه در آغاز آن قرار گرفته است، وجود دارد.

دكتر رشاد خليفه مي‌نويسد: مي‌دانيم قرآن مجيد 114 سوره دارد، كه از ميان مجموع اين سوره‌ها، 29 سوره در آغاز آنها حروف مقطعه قرار دارد. جالب اينجا است كه اگر مكررات آن را حذف كنيم درست نصف حروف 28 گانه الفباي عربي را تشكيل مي‌دهد. (يعني أ، ح، ر، س، ص، ط، ع، ق، ك، ل، م، ن، هـ و ي) كه گاهي آن را حروف نوراني مي‌نامند.

اينك توجه شما را به نتايج جالبي كه دكتر رشاد خليفه رسيده است
جلب مي‌كنيم:

1. حروف مقطعه يك حرفي: نسبت حرف (ق) در سوره‌ (ق) از تمامي سوره‌هاي قرآن بدون استثناء بيشتر است و نيز محاسبات نشان داد كه حرف (ص) در سوره (ص) چنين است، يعني مقدار آن به تناسب مجموع حروف از هر سوره‌ ديگر بيشتر است و نيز حرف (ن) در سوره‌ (ن و القلم).[1]

2. حروف مقطعه چند حرفي: اگر چهار حرف (المص) را در آغاز سوره‌ي اعراف در نظر بگيريم، اگر الف‌ها و لام‌ها و ميم‌ها و صادهايي كه در اين سوره وجود دارد را با هم جمع كنيم و نسبت آن را با حروف اين سوره بسنجيم خواهيم ديد كه از تعداد مجموع آن در هر سوره‌ ديگر بيشتر است. همچنين (المر) در آغاز سوره‌ رعد و (كهيعص) در آغاز سوره‌ مريم.

3. تاكنون بحث درباره‌ حروفي بود كه تنها در آغاز يك سوره‌ قرآن قرار داشت. اما حروفي كه در آغاز چند سوره قرار دارد، مانند: (الر ـ الم)، شكل ديگري دارد و آن اينكه بر طبق محاسبات كامپيوتر مجموع اين سه حرف مثلاً (الف ـ لام ـ ميم) اگر در مجموع سوره‌هايي كه با الم آغاز شده است حساب شود و نسبت آن با مجموع حروف اين سوره‌ها به دست آيد، از ميزان هر يك از سوره‌هاي ديگر قرآن بيشتر است.[2]

4. محاسبات كامپيوتري نشان داد كه حاصل جمع حروف مقطعه در هر سوره، يكي از مضرب‌هاي عدد 19 مي‌باشد براي روشن شدن مطلب به جدول زير توجه فرماييد.[3]

اين جدول تمام حروف مقطعه اوائل سوره‌هاي قرآن را نشان مي‌دهد.

نتيجه‌گيري:

تعداد زيادي از دانشمندان مسلمان نظم رياضي قرآن را دنبال كرده و به نتايج قابل توجهي رسيده‌اند، هر چند برخي محاسبات آنها خطا بوده و يا با اعمال سليقه و ذوق شخصي همراه بوده است.

در مقابل، گروه ديگري از نويسندگان و صاحب‌نظران قرآني، اين مطالب را نمي‌پذيرند و برخي محاسبات آنان را خطا مي‌دانند.

از سخنان هر دو طرف استفاده مي‌شود كه نظم رياضي قرآن، به صورت موجبه جزئيه (يعني در برخي از موارد ادعا شده) مورد پذيرش موافقان و مخالفان اعجاز عددي واقع شده است و اين مطلب از شگفتي‌هاي علمي قرآن به شمار مي‌آيد. اما به صورت موجبه كليّه (يعني در همه‌ي موارد ادعا شده) مورد قبول نيست.[4]

اعجاز عددي و اشكالات آن:

كساني كه اعجاز عددي را قبول ندارند، به مطالب زير استناد كرده‌اند:

1. قرآن از طريق قرآن شناخته مي‌شود و در اين طريق سخني از اعجاز عددي نيست.

قسمتي از آيات قرآن كه ماهيت قرآن را معرفي مي‌كند عبارتند از:

(ذلِكَ الْكِتَابُ لاَرَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ)[5]؛ «آن كتاب [با عظمت‏] هيچ ترديدى در آن نيست. [و] راهنماى پارسايان (خود نگهدار) است».

(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَالْفُرْقَانِ)[6]؛ «ماهِ رمضان (ماهى است) كه قرآن در آن فرو فرستاده شد، در حالى كه [آن قرآن‏] راهنماى مردم و نشانه‏هايى از هدايت و جدا كننده [حق از باطل‏] است».

(إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتي هِيَ أَقْوَمُ)[7]؛ «در حقيقت اين قرآن، بدان (شيوه‏اى) كه آن پايدارتر است، راهنمايى مى‏كند».

چنانکه ملاحظه مي‌كنيد قرآن خود را نور، حكمت، علم، ذكر، هدايت و موعظه... معرفي مي‌كند و همه‌ اين عناوين در پرتو توجّه به محتواي قرآن و پيروي از رهنمودهاي آن ميسر مي‌شود نه از طريق دقّت در ساختار لفظي، كشف تناسب و توازن حروف و كلمات اين كتاب آسماني. بنابراين در هيچ جاي قرآن حتّي به طور تلويحي نيز به اينگونه كاوش‌ها دعوت نشده‌ايم.

يكي از داستان‌هاي عبرت‌انگيز قرآن داستان «اصحاب كهف» است. قرآن بعد از ذكر داستان آنها، اظهار تاسف مي‌كند كه چرا مردم به جاي اينكه به پيام اين قصه توجّه كنند و راه اصحاب كهف را بپيمايند خود را مشغول مطالب حاشيه‌اي و فرعي قصه نموده‌اند و بر سر تعداد اصحاب كهف با هم جدال مي‌كنند.[8]

2. آيا حديثي از معصومين: به ما رسيده است كه قرآن را كتابي اسرارآميز، معماگونه و حاوي فرمول‌هاي رياضي و از مقوله‌ي رمل و جفر معرفي كرده باشد. پاسخ منفي است. هرگز در بيانات امامان معصوم و سيره‌ عملي آنها مشاهده نشده است كه قرآن را از اين منظر بنگرند و مطالبي هر چند تلويحي در مورد تعداد حروف، كلمات قرآن و روابط رياضي بين آنها، بيان نموده باشند. در احاديث نيز قرآن را علم، حكمت و نور خوانده شده است.

3. «رشاد خليفه» در مورد حروف مقطعه به اين نتيجه مي‌رسد كه همواره معدل تكرار حروف مقطعه در سوره‌اي خاص، از معدل تكرار حروف ديگر بيشتر است. چنانکه در سوره‌ (ق) حرف (ق) معدلي بالاتر از ساير حروف در اين سوره و ساير سوره‌هاي ديگر قرآن دارد و يا حرف (ن) در سوره‌ (ن‌ و القلم) بزرگ‌ترين رقم نسبي را دارد.

اگر آمارها با موارد نقض روبرو نمي‌شد ما هم با ايشان و ساير پيروان «تئوري نظم رياضي قرآن» هم عقيده مي‌شديم اما در اينجا با استثناهاي فراواني روبرو مي‌شويم. براي مثال:

1. تعداد تكرار حروف (ق) در سوره‌هاي «الشمس» و «القيامه» و «الفلق»، در حدّي است كه معدل تكرار آن از معدل تكرار (ق) (در سوره‌ «ق») بيشتر مي‌باشد.

2. در سوره‌ «طه» كه دو حرف (ط + ـه) وجود دارد با پنج استثناء روبرو مي‌شويم: 1. حج 2. نور 3. فتح 4.‌مجادله 5. توبه

3. در مورد سوره‌ «يس»، نتيجه برعكس است. يعني ياء و سين كمترين تكرار را به خود اختصاص داده‌اند.

4. در مورد حرف (ن) در سوره‌ (ن والقلم) مي‌بينيم تكرار آن در سوره «حجر» بيشتر از تكرار آن در سوره‌ (ن والقلم) است.[9]

در مورد مضرب‌هاي عدد 19 اشكالات فراواني وجود داردكه ما به چند مورد اشاره مي‌كنيم:

5. حرف مقطعه‌ (ن) در اول سوره‌ (ن و القلم) 131 مورد است كه در اين صورت از مضرب‌هاي عدد 19 نمي‌باشد، در حالي‌كه قائلين به اعجاز عدد 19 مي‌گويند: 133 مورد است. (133 = 19 × 7)

6. در سوره‌ طه مجموع ط + ـه 239 مورد است، نه 342 و 239، يكي از مضرب‌هاي عدد 19 نمي‌باشد.

7. در شمارش حرف (ل) در چهار مورد اشتباه صورت گرفته است:

الف: آيه 21 سوره‌ «روم» كه در اين آيه 7 مورد لام شمارش شده در حالي كه 8 مورد مي‌باشد.

ب: آيه‌ 58 سوره «يونس» كه در اين آيه 5 مورد لام شمارش شده در حالي كه 6 مورد است.

ج: آيه‌ 70 سوره‌ «هود» كه در اين آيه 8 مورد لام شمارش شده در حالي كه 9 مورد است.

د: آيه‌ 41 سوره‌ «ابراهيم» كه در اين آيه 5 مورد لام شمارش شده در حالي كه 6 مورد است.

بنابراين مجموع (ا + ل + م) در سوره‌ي روم يكي از مضرب‌هاي عدد 19 نمي‌باشد و همچنين مجموع (ا + ل + ر) در سوره‌هاي هود، يونس و ابراهيم.[10]

منابع برای مطالعه بیشتر:

1. تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي، دارالكتب الاسلاميه، ج 2، ص 413 ـ 416.

2. پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضايي‌اصفهاني، جلد اول، چاپ اول، 1380، ناشر كتاب مبين.

3. اعجاز عددي قرآن كريم و ردّ شبهات، محمود احمدي، چاپ اول، 1371، انتشارات مسعود احمدي.