ª پرسش:

رابطه حروف مقطعه قرآن با رياضيات چيست؟

˜ پاسخ:

برخي از صاحب‌نظران در چند دهه اخير، ادعا کردند كه يك نظام رياضي خاصي بر قرآن حاكم است، یکی از آن‌ها «دكتر رشاد خليفه» شيميدان مصري بود. او براي تحقيقات خود مدّت‌ها از رایانه استفاده نمود.

تمام كوشش استاد مزبور براي كشف معاني حروف مقطعه قرآن، مانند
(الم، يس، ق و...) صورت گرفته است او با كمك محاسبات پيچيده‌اي ثابت كرد كه رابطه نزديكي ميان حروف مزبور با حروف سوره‌اي كه در آغاز آن قرار گرفته است، وجود دارد.

دكتر رشاد خليفه مي‌نويسد: مي‌دانيم قرآن مجيد 114 سوره دارد، كه از ميان مجموع اين سوره‌ها، 29 سوره در آغاز آنها حروف مقطعه قرار دارد. جالب اينجا است كه اگر مكررات آن را حذف كنيم درست نصف حروف 28 گانه الفباي عربي را تشكيل مي‌دهد. (يعني أ، ح، ر، س، ص، ط، ع، ق، ك، ل، م، ن، هـ و ي) كه گاهي آن را حروف نوراني مي‌نامند.

اينك توجه شما را به نتايج جالبي كه دكتر رشاد خليفه رسيده است
جلب مي‌كنيم:

1. حروف مقطعه يك حرفي: نسبت حرف (ق) در سوره‌ (ق) از تمامي سوره‌هاي قرآن بدون استثناء بيشتر است و نيز محاسبات نشان داد كه حرف (ص) در سوره (ص) چنين است، يعني مقدار آن به تناسب مجموع حروف از هر سوره‌ ديگر بيشتر است و نيز حرف (ن) در سوره‌ (ن و القلم).[1]

2. حروف مقطعه چند حرفي: اگر چهار حرف (المص) را در آغاز سوره‌ي اعراف در نظر بگيريم، اگر الف‌ها و لام‌ها و ميم‌ها و صادهايي كه در اين سوره وجود دارد را با هم جمع كنيم و نسبت آن را با حروف اين سوره بسنجيم خواهيم ديد كه از تعداد مجموع آن در هر سوره‌ ديگر بيشتر است. همچنين (المر) در آغاز سوره‌ رعد و (كهيعص) در آغاز سوره‌ مريم.

3. تاكنون بحث درباره‌ حروفي بود كه تنها در آغاز يك سوره‌ قرآن قرار داشت. اما حروفي كه در آغاز چند سوره قرار دارد، مانند: (الر ـ الم)، شكل ديگري دارد و آن اينكه بر طبق محاسبات كامپيوتر مجموع اين سه حرف مثلاً (الف ـ لام ـ ميم) اگر در مجموع سوره‌هايي كه با الم آغاز شده است حساب شود و نسبت آن با مجموع حروف اين سوره‌ها به دست آيد، از ميزان هر يك از سوره‌هاي ديگر قرآن بيشتر است.[2]

4. محاسبات كامپيوتري نشان داد كه حاصل جمع حروف مقطعه در هر سوره، يكي از مضرب‌هاي عدد 19 مي‌باشد براي روشن شدن مطلب به جدول زير توجه فرماييد.[3]

اين جدول تمام حروف مقطعه اوائل سوره‌هاي قرآن را نشان مي‌دهد.

 

حروف

شماره حروف در سوره‌هاي آن

آخر تقسيمشان بر 19

ا

17499

17499 ÷ 19 = 921

ل

11780

11780 ÷ 19 = 620

م

8683

8683 ÷ 19 = 457

ر

1235

1235 ÷ 19 = 65

ص

152

152 ÷ 19 = 8

ح

304

304 ÷ 19 = 16

ق

114

114 ÷ 19 = 6

ن

133

133 ÷ 19 = 7

ط + س

494

494 ÷ 19 = 26

ط + هـ

589

589 ÷ 19 = 31

ي + س

969

969 ÷ 19 = 51

ع + س + ق

722

722 ÷ 19 = 38

ح + م

8987

8987  ÷ 19 = 473

ا + ل + م

37962

37962  ÷ 19 = 1998

ا + ل + ر

30514

30514  ÷ 19 = 1606

ط + س + م

9177

9177  ÷ 19 = 483

ا + ل + م + ر

39197

39197  ÷ 19 = 2063

ا + ل + م + ص

38114

38114  ÷ 19 = 2006

جمعاً

206625

206625  ÷ 19 = 10875

 


 

رديف

سوره‌ها

شماره‌ي سوره‌ها

آيه‌هايي حروف مقطعه

ا

ل

م

ر

ص

ح

ط

س

هـ

ي

ع

ق

ن

ك

جمع حروف در سوره‌ها

 

البقره

2

أ ل م

4592

3204

2195

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

9991

 

آل‌عمران

3

أ ل م

2578

1885

1251

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5714

 

الاعراف

7

أ‌ل‌م‌ص

2573

1523

1160

 

98

 

 

 

 

 

 

 

 

 

5258

 

يونس

10

أ ل ر

1353

912

 

257

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2522

 

هود

11

أ ل ر

1402

788

 

324

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2514

 

يوسف

12

أ ل ر

1335

812

 

258

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

2405

 

الرعد

13

أ‌ل‌م‌ر

125

479

260

137

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1501

 

ابراهيم

14

أ ل ر

394

452

 

160

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1206

 

الحجر

15

أ ل ر

503

323

 

99

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

925

 

مريم

19

ك‌هـ ‌ي‌ع‌س

 

 

 

 

26

 

 

 

168

345

122

 

 

137

798

 

طه

20

ط هـ

 

 

 

 

 

 

28

 

314

 

 

 

 

 

242

 

الشعراء

26

ط س م

 

 

489

 

 

 

33

93

 

 

 

 

 

 

615

 

النمل

27

ط س

 

 

 

 

 

 

27

92

 

 

 

 

 

 

120

 

القصص

28

ط س م

 

 

461

 

 

 

19

100

 

 

 

 

 

 

580

 

العنكبوت

29

أ ل م

784

554

347

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1685

 

الروم

30

أ ل م

545

396

318

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

1259

 

لقمان

31

أ ل م

348

298

177

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

822

 

السجده

32

أ ل م

268

154

158

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

580

 

يس

36

ي س

 

 

 

 

 

 

 

48

 

237

 

 

 

 

285

 

ص

38

ص

 

 

 

 

28

 

 

 

 

 

 

 

 

 

28

 

غافر

40

ح م

 

 

389

 

 

64

 

 

 

 

 

 

 

 

453

 

فصلت

41

ح م

 

 

276

 

 

58

 

 

 

 

 

 

 

 

334

 

الشوري

42

ح‌م‌ع‌س‌ق

 

 

308

 

 

53

 

52

 

 

99

57

 

 

570

 

الزخرف

43

ح م

 

 

317

 

 

45

 

 

 

 

 

 

 

 

262

 

الدخان

44

ح م

 

 

145

 

 

16

 

 

 

 

 

 

 

 

161

 

الجاثيه

45

ح م

 

 

200

 

 

31

 

 

 

 

 

 

 

 

231

 

الاحقاف

41

ح م

 

 

227

 

 

37

 

 

 

 

 

 

 

 

264

 

ق

50

ق

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

57

 

 

57

 

القلم

68

ن

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

123

 

123

جمعاً

17499

11780

8683

1215

152

304

107

387

482

582

221

114

123

137

41816

نتيجه‌گيري:

تعداد زيادي از دانشمندان مسلمان نظم رياضي قرآن را دنبال كرده و به نتايج قابل توجهي رسيده‌اند، هر چند برخي محاسبات آنها خطا بوده و يا با اعمال سليقه و ذوق شخصي همراه بوده است.

در مقابل، گروه ديگري از نويسندگان و صاحب‌نظران قرآني، اين مطالب را نمي‌پذيرند و برخي محاسبات آنان را خطا مي‌دانند.

از سخنان هر دو طرف استفاده مي‌شود كه نظم رياضي قرآن، به صورت موجبه جزئيه (يعني در برخي از موارد ادعا شده) مورد پذيرش موافقان و مخالفان اعجاز عددي واقع شده است و اين مطلب از شگفتي‌هاي علمي قرآن به شمار مي‌آيد. اما به صورت موجبه كليّه (يعني در همه‌ي موارد ادعا شده) مورد قبول نيست.[4]

اعجاز عددي و اشكالات آن:

كساني كه اعجاز عددي را قبول ندارند، به مطالب زير استناد كرده‌اند:

1. قرآن از طريق قرآن شناخته مي‌شود و در اين طريق سخني از اعجاز عددي نيست.

قسمتي از آيات قرآن كه ماهيت قرآن را معرفي مي‌كند عبارتند از:

(ذلِكَ الْكِتَابُ لاَرَيْبَ فِيهِ هُدىً لِلْمُتَّقِينَ)[5]؛ «آن كتاب [با عظمت‏] هيچ ترديدى در آن نيست. [و] راهنماى پارسايان (خود نگهدار) است».

(شَهْرُ رَمَضَانَ الَّذِي أُنْزِلَ فِيهِ الْقُرْآنُ هُدىً لِلنَّاسِ وَبَيِّنَاتٍ مِنَ الْهُدى‏ وَالْفُرْقَانِ)[6]؛ «ماهِ رمضان (ماهى است) كه قرآن در آن فرو فرستاده شد، در حالى كه [آن قرآن‏] راهنماى مردم و نشانه‏هايى از هدايت و جدا كننده [حق از باطل‏] است».

(إِنَّ هذَا الْقُرْآنَ يَهْدِي لِلَّتي هِيَ أَقْوَمُ)[7]؛ «در حقيقت اين قرآن، بدان (شيوه‏اى) كه آن پايدارتر است، راهنمايى مى‏كند».

چنانکه ملاحظه مي‌كنيد قرآن خود را نور، حكمت، علم، ذكر، هدايت و موعظه... معرفي مي‌كند و همه‌ اين عناوين در پرتو توجّه به محتواي قرآن و پيروي از رهنمودهاي آن ميسر مي‌شود نه از طريق دقّت در ساختار لفظي، كشف تناسب و توازن حروف و كلمات اين كتاب آسماني. بنابراين در هيچ جاي قرآن حتّي به طور تلويحي نيز به اينگونه كاوش‌ها دعوت نشده‌ايم.

يكي از داستان‌هاي عبرت‌انگيز قرآن داستان «اصحاب كهف» است. قرآن بعد از ذكر داستان آنها، اظهار تاسف مي‌كند كه چرا مردم به جاي اينكه به پيام اين قصه توجّه كنند و راه اصحاب كهف را بپيمايند خود را مشغول مطالب حاشيه‌اي و فرعي قصه نموده‌اند و بر سر تعداد اصحاب كهف با هم جدال مي‌كنند.[8]

2. آيا حديثي از معصومين: به ما رسيده است كه قرآن را كتابي اسرارآميز، معماگونه و حاوي فرمول‌هاي رياضي و از مقوله‌ي رمل و جفر معرفي كرده باشد. پاسخ منفي است. هرگز در بيانات امامان معصوم و سيره‌ عملي آنها مشاهده نشده است كه قرآن را از اين منظر بنگرند و مطالبي هر چند تلويحي در مورد تعداد حروف، كلمات قرآن و روابط رياضي بين آنها، بيان نموده باشند. در احاديث نيز قرآن را علم، حكمت و نور خوانده شده است.

3. «رشاد خليفه» در مورد حروف مقطعه به اين نتيجه مي‌رسد كه همواره معدل تكرار حروف مقطعه در سوره‌اي خاص، از معدل تكرار حروف ديگر بيشتر است. چنانکه در سوره‌ (ق) حرف (ق) معدلي بالاتر از ساير حروف در اين سوره و ساير سوره‌هاي ديگر قرآن دارد و يا حرف (ن) در سوره‌ (ن‌ و القلم) بزرگ‌ترين رقم نسبي را دارد.

اگر آمارها با موارد نقض روبرو نمي‌شد ما هم با ايشان و ساير پيروان «تئوري نظم رياضي قرآن» هم عقيده مي‌شديم اما در اينجا با استثناهاي فراواني روبرو مي‌شويم. براي مثال:

1. تعداد تكرار حروف (ق) در سوره‌هاي «الشمس» و «القيامه» و «الفلق»، در حدّي است كه معدل تكرار آن از معدل تكرار (ق) (در سوره‌ «ق») بيشتر مي‌باشد.

2. در سوره‌ «طه» كه دو حرف (ط + ـه) وجود دارد با پنج استثناء روبرو مي‌شويم: 1. حج 2. نور 3. فتح 4.‌مجادله 5. توبه

3. در مورد سوره‌ «يس»، نتيجه برعكس است. يعني ياء و سين كمترين تكرار را به خود اختصاص داده‌اند.

4. در مورد حرف (ن) در سوره‌ (ن والقلم) مي‌بينيم تكرار آن در سوره «حجر» بيشتر از تكرار آن در سوره‌ (ن والقلم) است.[9]

در مورد مضرب‌هاي عدد 19 اشكالات فراواني وجود داردكه ما به چند مورد اشاره مي‌كنيم:

5. حرف مقطعه‌ (ن) در اول سوره‌ (ن و القلم) 131 مورد است كه در اين صورت از مضرب‌هاي عدد 19 نمي‌باشد، در حالي‌كه قائلين به اعجاز عدد 19 مي‌گويند: 133 مورد است. (133 = 19 × 7)

6. در سوره‌ طه مجموع ط + ـه 239 مورد است، نه 342 و 239، يكي از مضرب‌هاي عدد 19 نمي‌باشد.

7. در شمارش حرف (ل) در چهار مورد اشتباه صورت گرفته است:

الف: آيه 21 سوره‌ «روم» كه در اين آيه 7 مورد لام شمارش شده در حالي كه 8 مورد مي‌باشد.

ب: آيه‌ 58 سوره «يونس» كه در اين آيه 5 مورد لام شمارش شده در حالي كه 6 مورد است.

ج: آيه‌ 70 سوره‌ «هود» كه در اين آيه 8 مورد لام شمارش شده در حالي كه 9 مورد است.

د: آيه‌ 41 سوره‌ «ابراهيم» كه در اين آيه 5 مورد لام شمارش شده در حالي كه 6 مورد است.

بنابراين مجموع (ا + ل + م) در سوره‌ي روم يكي از مضرب‌هاي عدد 19 نمي‌باشد و همچنين مجموع (ا + ل + ر) در سوره‌هاي هود، يونس و ابراهيم.[10]

منابع برای مطالعه بیشتر:

1. تفسير نمونه، آيت الله مكارم شيرازي، دارالكتب الاسلاميه، ج 2، ص 413 ـ 416.

2. پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، دكتر محمدعلي رضايي‌اصفهاني، جلد اول، چاپ اول، 1380، ناشر كتاب مبين.

3. اعجاز عددي قرآن كريم و ردّ شبهات، محمود احمدي، چاپ اول، 1371، انتشارات مسعود احمدي.



[1]. تنها استثنايي كه در اين زمينه وجود دارد سوره‌ي حجر است كه تعداد نسبي حرف (ن) در آن بيشتر است. ولي چون سوره‌ي حجر داراي (الر) است و بعداً مي‌گوييم كه سوره‌هايي كه داراي حروف مقطعه‌ي واحد هستند، بايد در حكم يك سوره باشند، اين اشكال رفع مي‌شود.

[2]. تفسير نمونه، ج 2، ص 413 ـ 419.

[3]. ر.ک: اعجاز عددي قرآن كريم و رد شبهات، محمود احمدي.

[4]. پژوهشي در اعجاز علمي قرآن، ج 1، ص 231.

[5]. بقره/ 2.

[6]. بقره/ 185.

[7]. اسراء/ 9.

[8]. كهف/ 22.

[9]. مجله كيهان انديشه، ش 67، ص 62 به بعد.

[10]. اعجاز رقم 19، بسام نماد جرّار، ص 27.