توضیحات
دسته: ـ اگر دين اسلام ميان دختر و پسر تفاوتى قائل نيست، چرا ديه دختر نصف ديه پسر است؟
بازدید: 1312

 پرسش

اگر دين اسلام ميان دختر و پسر تفاوتى قائل نيست، چرا ديه دختر نصف ديه پسر است؟

˜ پاسخ

دختران و پسران جزیی از جامعه انسانی زنان و مردان هستند و تفاوت بين زن و مرد دو گونه است:
 الف) تفاوت در ارزش، مقام و منزلت معنوى

 همان‏گونه كه از آيات قرآن به دست مى‏آيد، دين اسلام نه تنها در اين زمينه بين زنان و مردان تفاوتى قائل نيست، بلكه زن و مرد را در ارزش‏ها، مقام و منزلت معنوى و انسانى، مساوى مى‏داند كه به ذکر نمونه‏هايى از آيات قرآن می‌پردازیم.

 1. تساوى ارزش و مقام زن و مرد از لحاظ خلقت؛

قرآن كريم در آياتی متعدد، زن و مرد را از يك طينت دانسته و اعلام مى‏کند كه زن و مرد از «نفس واحده» خلق شده‏اند و مکمل یکدیگرند؛ از جمله: «(يَا أَيُّهَا النَّاسُ اتَّقُوا رَبَّكُمُ الَّذِي خَلَقَكُم مِن نَفْسٍ وَاحِدَةٍ وَخَلَقَ مِنْهَا زَوْجَهَا وَبَثَّ مِنْهُمَا رِجَالاً كَثِيراً وَنِسَاءً)؛[1] اى مردم! [خودتان را] از [عذاب‏] پروردگارتان حفظ كنيد، (همان) كسى كه شما را از يك شخص آفريد؛ و از او همسرش را آفريد، و از آن دو، مردان و زنان فراوانى منتشر ساخت.»

 2. تساوى ارزش و مقام زن و مرد در داشتن صفات برجسته و ارزش‏هاى والاى انسانى و مقام معنوى؛

 در سوره احزاب مى‏خوانيم: «در حقيقت، مردان مسلمان و زنان مسلمان، و مردان با ايمان و زنان با ايمان، و مردان فرمانبردار [فروتن‏] و زنان فرمانبردار [فروتن‏]، و مردان راست‏گو و زنان راست‏گو، و مردان شكيبا و زنان شكيبا، و مردان فروتن و زنان فروتن، و مردان صدقه دهنده و زنان صدقه دهنده، و مردان روزه‏دار و زنان روزه‏دار، و مردانى كه دامانشان را (در امور جنسى) حفظ مى‏كنند و زنانى كه (دامان خويش را) حفظ مى‏كنند، و مردانى كه خدا را فراوان ياد مى‏كنند و زنانى كه (خدا را فراوان) ياد مى‏كنند، خدا براى آنان آمرزش و پاداش بزرگى آماده كرده است.»[2]

در تفسير آيه چنين آمده است: «گاه بعضى چنين تصور مى‏كنند كه اسلام كفة سنگين شخصيت را براى مردان قرار داده و زنان در برنامه اسلام چندان جايى ندارند؛ شايد منشأ اشتباه آن‌ها پاره‏اى از «تفاوت‌هاى حقوقى» باشد كه هر كدام دليل و فلسفة خاصى دارد، ولى بدون شك با قطع نظر از اين‌گونه تفاوت‏ها كه با موقعيت اجتماعى و شرایط طبيعى آن‌ها ارتباط دارد، هيچ‌گونه فرقى از جنبه‏هاى انسانى و مقامات معنوى ميان زن و مرد در برنامه‏هاى اسلام وجود ندارد. آيه فوق دليل روشنى بر اين واقعيت است؛ زيرا به هنگام بيان ويژگى‏هاى مؤمنان و اساسى‏ترين مسائل اعتقادى و اخلاقى و عملى، زن و مرد را در كنار يكديگر همچون دو كفه يك ترازو قرار مى‏دهد و براى هر دو ارزشى يكسان، بدون كم‌ترين تفاوت قائل مى‏شود ...»[3]

 3. تساوى زن و مرد از لحاظ ثواب و عقاب اعمال

 قرآن در احكام، كيفرها و ثواب اعمال، به زن و مرد يكسان خطاب کرده، قبح گناه، اعمال حرام و ممنوع، و كيفر آن‌ها، و نیز ثواب اعمال را در مورد زن و مرد مساوى بیان می‌کند؛ از جمله:

ـ «و مردِ دزد و زنِ دزد، به كيفر آنچه به دست آورده‏اند [و] به خاطر مجازات [پيش‏گيرانه‏ى‏] الهى، دست‏هايشان را قطع كنيد؛ و خدا شكست‏ناپذيرى فرزانه است.»[4]

ـ «خدا به مردان منافق و زنان منافق و كافران، آتش جهنّم را وعده داده است، در حالى كه در آن ماندگارند؛ آن (آتش) براى آنان كافى و خدا آنان را از رحمت خود دور ساخته؛ و برايشان عذابى پايدار است.»[5]

ـ «و هر كس از مرد يا زن، (چيزى) از (اعمال) شايسته انجام دهد در حالى كه او مؤمن باشد، پس آنان داخل بهشت مى‏شوند؛ و كم‌ترين ستمى به آنها نخواهد شد.»[6]

ـ «هر كس از مرد يا زن، [كار] شايسته‏اى انجام دهد، در حالى كه او مؤمن است، پس قطعاً او را به زندگانى پاكيزه‏اى زنده مى‏داريم؛ و حتماً مزدشان را بر طبق بهترين چيزى كه همواره انجام مى‏دادند، به آنان پاداش خواهيم داد.»[7]

ـ «هركس از مرد يا زن، (كار) شايسته‏اى انجام دهد، در حالى‌كه او مؤمن است، پس آنان داخل بهشت مى‏شوند در حالى كه در آنجا بى‌شمار «روزى» داده مى‏شوند.»[8]

4. تساوى زن و مرد در تحمل تكليف و مسئوليت

قرآن‌كريم با مطرح كردن زندگى آدم و حوا و رانده شدن آن‌ها از بهشت هيچ كدام را مسئول اصلى معرفى نمى‏كند و در بيشتر مواقع هر دو را مسئول مى‏داند و حتى گاهى به صراحت مى‏گويد: شيطان آدم را وسوسه كرد و قرآن با اين بيان بر روى اعتقاداتى مانند اين‌كه «عنصر گناه و شيطان كوچك دانستن زن» خط بطلان مى‏كشد.

ـ «(فَقُلْنَا يَاآدَمُ إِنَّ هذا عَدُوٌّ لَكَ وَلِزَوْجِكَ فَلاَ يُخْرِجَنَّكُمَا مِنَ الْجَنَّةِ فَتَشْقَى)‏[9]؛ و گفتيم: «اى آدم! در حقيقت اين (ابليس) دشمن تو و همسر توست؛ پس شما را از باغ بيرون نكند؛ كه به زحمت خواهى افتاد».

ـ «(فَدَلاَّهُمَا بِغُرُورٍ...)[10]؛ و آنان را با فريب (از مقامشان) فرو آورد».

ـ «(فَوَسْوَسَ لَهُمَا الشَّيْطَانُ...)[11]؛ و شيطان آن دو را وسوسه كرد.»

 5. تساوى زن و مرد از لحاظ تعليم و تعلّم

از آيات قرآن كريم به دست مى‏آيد كه همة مسلمانان اعم از زن و مرد بايد به كسب علم و دانش اهتمام ورزند؛ براى نمونه، قرآن بارها یادآور مى‏شود كه قرآن را بخوانيد، تلاوت كنيد و پيرامون آيات آن بينديشيد. تفكر و تدبر در آيات خداوند و در طبيعت و عبرت از آن‌ها نيز بارها در قرآن توصيه شده است و قرآن در اين زمينه ميان زن و مرد تفاوتى قائل نيست و هرگز كسب علم و دانش را به يك جنس خاص محدود نمى‏كند. از حضرت رسول اكرم‏9 روایت شده است: «طلب العلم فريضة على كل مسلم ومسلمة؛[12] فراگيرى دانش بر هر مرد و زن مسلمان واجب است.»

 6. مساوات زن و مرد در پيشگاه خدا

 خداوند در قرآن مى‏فرمايد: «(إِنَّ أَكْرَمَكُمْ عِندَ اللَّهِ أَتْقَاكُمْ)[13]؛ ملاك برترى نزد خداوند تقوا مى‏باشد (چه زن چه مرد).»

 اين‌ها نمونه‏هايى از تساوى ارزشى و مقام و منزلت معنوى زن و مرد بود كه در این‌جا به همين مقدار بسنده مى‏كنيم.

 ب) تفاوت‏هاى بين زن و مرد

با وجود مطالبى كه در مورد تساوى زن و مرد گذشت، نمى‏توان تفاوت‏هاى موجود ميان زن و مرد را منكر شد، تفاوت‏هايى كه زن و مرد را از يكديگر متمايز مى‏سازد و همين تفاوت‏هاست كه باعث تفاوت در حقوق و وظايف زن و مرد مى‏شود.
یادآوری: در مورد تفاوت‌های زن و مرد در مباحث قبلی مطالب مبسوطی بیان شد.

پی‌نوشت‌ها:
[1] . نساء/ 1.

[2] . (إِنَّ الْمُسْلِمِينَ وَالْمُسْلِمَاتِ وَالْمُؤْمِنِينَ وَالْمُؤْمِنَاتِ وَالْقَانِتِينَ وَالْقَانِتَاتِ وَالصَّادِقِينَ وَالصَّادِقَاتِ وَالصَّابِرِينَ وَالصَّابِرَاتِ وَالْخَاشِعِينَ وَالْخَاشِعَاتِ وَالْمُتَصَدِّقِينَ وَالْمُتَصَدِّقَاتِ وَالصَّائِمِينَ وَالصَّائِمَاتِ وَالْحَافِظِينَ فُرُوجَهُمْ وَالْحَافِظَاتِ وَالذَّاكِرِينَ اللَّهَ كَثِيراً وَالذَّاكِرَاتِ أَعَدَّ اللَّهُ لَهُم مَّغْفِرَةً وَأَجْراً عَظِيماً)، احزاب/ 35.

[3] . تفسير نمونه، ج 17، ذيل آيه 35 سوره احزاب.

[4]. (وَالسارِقُ وَالسَّارِقَةُ فَاقْطَعُوا أَيْدِيَهُمَا جَزَاءً بِمَا كَسَبَا نَكَالاً مِنَ اللَّهِ وَاللَّهُ عَزِيزٌ حَكِيمٌ)، مائده/ 38.

[5]. (وَعَدَاللَّهُ الْمُنَافِقِينَ وَالْمُنَافِقَاتِ وَالْكُفَّارَ نَارَ جَهَنَّمَ خَالِدِينَ فِيهَا هِيَ حَسْبُهُمْ وَلَعَنَهُمْ اللَّهُ وَلَهُمْ عَذَابٌ مُقِيمٌ)، توبه/ 68.

[6]. (وَمَن يَعْمَلْ مِنَ الصَّالِحَاتِ مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنْثَى‏ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ وَلاَ يُظْلَمُونَ نَقِيراً)، نساء/ 124.

[7]. (مَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى‏ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَلَنُحْيِيَنَّهُ حَيَاةً طَيِّبَةً وَلَنَجْزِيَنَّهُمْ أَجْرَهُم بِأَحْسَنِ مَا كَانُوا يَعْمَلُونَ)، نحل/ 97.

[8]. (مَنْ عَمِلَ سَيِّئَةً فَلاَيُجْزَى‏ إِلَّا مِثْلَهَا وَمَنْ عَمِلَ صَالِحاً مِن ذَكَرٍ أَوْ أُنثَى‏ وَهُوَ مُؤْمِنٌ فَأُولئِكَ يَدْخُلُونَ الْجَنَّةَ يُرْزَقُونَ فِيهَا بغَيْرِ حِسَابٍ‏)، غافر/ 40.

[9]. طه/ 117.

[10]. اعراف/ 22.

[11]. اعراف/ 120.

[12] . ميزان الحكمه، ج 6، ص 463.

[13] . حجرات/ 13.