توضیحات
دسته: ـ آیا نجات بخش آخرالزمان در ادیان دیگر نیز مطرح است؟
بازدید: 1748

پرسش:

آیا نجات بخش آخرالزمان در ادیان دیگر نیز مطرح است؟

˜ پاسخ:
مقدمه:

امید به آینده و استقرار صلح و عدل جاویدان، امری فطری و طبیعی است که با ذات وجود آدمی سر و کار داشته و با آفرینش هر انسانی همراه است و زمان و مکان نمی‌شناسد و به هیچ قوم و ملتی اختصاص ندارد.

از این‌رو، همه افراد طبق فطرت ذاتی خود مایلند روزی فرارسد که جهان بشریّت در پرتو ظهور رهبری الهی و آسمانی و با تأیید و عنایت پروردگار، از ظلم ظالمان و ستم ستمگران نجات یافته، شور و بلوا در جهان پایان پذیرد و انسان‌ها از وضع فلاکت بار موجود نجات یابند و سرانجام به کمال مطلوب و زندگی شرافتمندانه‌ای نایل آیند.

به همین دلیل، در تمام ادیان و مذاهب مختلف جهان، از مصلحی که در آخرالزمان ظهور خواهد نمود و به جنایت‌ها و خیانت‌های ضد انسانی خاتمه خواهد داد و شالوده حکومت واحد جهانی را براساس عدالت و آزادی واقعی بنیان خواهد نهاد ـ سخن به میان آمده و تمام پیامبران و سفیران الهی در این زمینه به مردم با ایمان جهان نویدهایی داده‌اند.

در این زمینه، یکی از نویسندگان معروف چنین می‌نویسد:

«موضوع ظهور و علایم ظهور، موضوعی است که در همه مذاهب بزرگ جهان واجد اهمیت خاصی است. صرف نظر از عقیده و ایمان که پایه این آرزو را تشکیل می‌دهد، هر فرد علاقه‌مند به سرنوشت بشریت، و طالب تکامل معنوی، وقتی که از همه ناامید می‌شود، و می‌بیند که با وجود این همه ترقیات فکری و علمی شگفت انگیز، باز متأسفانه، بشریت غافل و بی‌خبر، رو به روز خود را به سوی فساد و تباهی می‌کشاند و از خداوند بزرگ بیشتر دوری می‌جوید و از اوامر او بیشتر سرپیچی می‌کند؛ بنا به فطرت ذاتی خود متوجه درگاه خداوند بزرگ می‌شود و از او برای رفع ظلم و فساد یاری می‌جوید.»

از این‌رو در همه قرون و اعصار، آرزوی یک مصلح بزرگ جهانی در دل‌های خداپرستان وجود داشته است و این آرزو نه تنها در میان پیروان مذاهب بزرگ، مانند: زرتشتی و یهودی و مسیحی و مسلمانان، سابقه دارد، بلکه آثار آن را در کتاب‌های قدیم چینیان و در عقاید هندیان، و در بین اهالی اسکاندیناوی و حتی در میان مصریان قدیم و بومیان و حتی مکزیک و نظایر آن‌ها نیز می‌توان یافت[1].

ناگفته نماند که پیروان ادیان و مذاهب گوناگون، و دیگر ملل و اقوام گذشته و مکاتب مختلف جهان درباره نام آن بزرگوار با هم اختلاف نظر دارند، مسلمانان او را «مهدی موعود منتظر7» و پیروان سایر ادیان و مکتب‌ها و ملت‌ها و توده‌های محروم وی را «مصلح جهانی یا مصلح غیبی یا رهاننده بزرگ یا نجات‌بخش آسمانی و یا منجی اعظم» می‌نامند؛ ولی درباره اوصاف کلّی، برنامه‌های اصلاحی، تشکیل حکومت واحد جهانی براساس عدالت و آزادی، و ظهور او در آخرالزمان اتفاق نظر دارند[2]. اینک به بررسی مسئله مهدویت از دیدگاه ادیان مختلف و مهم جهان می‌پردازیم.

الف. نجات بخش آخرالزمان در مسیحیت

اندیشه بازگشت عیسی مسیح7 یکی از مهم‌ترین باورهای جامعه مسیحیت را تشکیل می‌دهد. از دیدگاه آنان مسیح7 به صلیب کشیده شده و به شهادت رسیده است. سپس به آسمان‌ها رفته و در آخرالزمان برمی‌گردد و جهان را درخشان می‌سازد و آخرین نجات‌دهنده است، چنان‌که در انجیل آمده است:

خدای پدران ما آن عیسایی را که شما به صلیب کشیده و کشتید بر می‌خیزاند، او را خدا بر دست راست خود بالا برده سرور و نجات دهنده ساخت، تا اسرائیل را توبه و آمرزش گناهان بدهد»[3] ولیکن شنیده و دانسته‌ایم که این مرد (موعود) به راستی مسیح است و خلاصه‌کننده‌ عالم[4].

درباره اندیشه مهدویت، در انجیل موجود، قطعه‌هایی وجوددارد که چراغ انتظار را در میان مسیحیان روشن می‌دارد، به عنوان نمونه به چند مورد اشاره می‌کنیم.

در انجیل لوقا آمده است:

کمرهای خود را بسته و چراغ‌های خود را افروخته بدارید، باید مانند کسانی باشید که انتظار آقای خود را می‌کشند که چه وقت از عروسی مراجعت کند، تا هر وقت آید و در را بکوبد بی‌درنگ در را برای او باز کنند، خوشا به حال آن غلامانی که آقای ایشان چون آید آنها را بیدار یابد، پس شما نیز مستعد باشید زیرا در ساعتی که شما گمان نمی‌برید، پسر انسان می‌آید[5]. در جای دیگر از انجیل لوقا به علائم ظهور اشاره شده است.

و چون اخبار جنگ‌ها و فسادها را بشنوید مضطرب مشوید زیرا که وقوع این امور ضرور است لیکن انتها، در ساعت نیست. پس به ایشان گفت قومی به قومی و مملکتی با مملکتی مقاومت خواهند کرد و زلزله‌های عظیم در جای‌ها و قحطیها و وباها پدید و چیزهای هولناک و علامات بزرگ از آسمان ظاهر خواهد شد. و قبل از این همه بر شما دست اندازی خواهند کرد و جفا نموده شما را بکنایس و زندان‌ها خواهد سپرد و در حضور سلاطین و حکام به جهت نام من خواهند برد.»[6]

در انجیل متی آمده است:

اما چون پسر انسان در جلال خود با جمیع ملائکه مقدس خویش آید آنگاه بر کرسی جلال خود خواهد نشست و جمیع امت‌ها در حضور او جمع شوند و آنها را از همدیگر جدا می‌کند بقسمی که شبان میشها را از بزها جدا می‌کند. آنگاه پادشاه به اصحاب طرف راست گوید بیایید ای برکت یافتگان از پدر من و ملکوتی را که از ابتدای عالم برای شما آمده شده است به میراث گیرید...[7]  در جای دیگر انجیل متی آمده است:

آنگاه اگر کسی به شما بگوید اینک مسیح در این جا یا در آنجاست باور مکنید، زیرا که مسیحیان کاذب و انبیاء کذبه ظاهر شده علامات و معجزات عظیمه چنان خواهند نمود که اگر ممکن بودی برگزیدگان را گمراه کردندی.

اینک شما را پیش خبر دادم. پس اگر شما را گویند اینک در صحراست بیرون مروید یا آن‌که در خلوتست باور مکنید. زیرا هم چنان که برق از مشرق ساطع شده تا به مغرب ظاهر می‌شود ظهور پسر انسان نیز چنین خواهد شد[8].

در انجیل مرقس آمده:

پس بیدار باشید زیرا نمی‌دانید که در چه وقت صاحب خانه می‌آید، در شام یا نصف شب یا با بانگ خروس یا صبح مبادا ناگهان آمده شما را خفته یابد. اما آن چه به شما می‌گویم و به همه می‌گویم بیدار باشید[9].

هم چنان که ملاحظه می‌شود این قطعه‌ها از انجیل، به صراحت مسیحیان را به انتظار سازنده و آمادگی برای آمدن منجی و مصلح جهانی دعوت می‌نماید و آنان را به این نکته متوجه می‌سازد که هرکس امید به آمدن پسر انسان دارد؛ باید بیدار و آماده باشد و آمادگی پذیرش او را در خود ایجاد کند.

مسیحیان به جهت شوق به بازگشت عیسی7 دچار توهماتی شدند و تاریخ‌هایی را برای این رویداد پیشگویی کردند. لذا فرقه‌های متعددی پدید آمد. مثلاً گروه آناباتیستها در قرن شانزدهم برای آماده‌کردن زمینه‌ سلطنت هزار ساله حضرت عیسی7 به پا خاستند و برخی از شهرها را برای مدتی در اختیار گرفتند، ولی آنان را بی‌رحمانه سرکوب کردند و یا ایروینگینان برای سرعت بخشیدن به ظهور آن حضرت، دوازده حوری تعیین کردند ولی از این انتظار طرفی نبستند و یا اینکه گروه گواهان یهوه برای پذیرایی از حضرت عیسی7 و انبیای پیشین در آمریکا آپارتمان تهیه کردند[10].

شوق انتظار در مسیحیت معاصر

در میان مسیحیت معاصر هم، شوق انتظار هنوز زنده است. برای اثبات این مطلب موارد زیر را به عنوان شاهد ذکر می‌کنیم: همان‌طوری که عده‌ای از مسیحیان بر این عقیده هستند که عیسی به زودی خواهد آمد و حکومت هزارساله تشکیل خواهد داد، از این‌رو از دیرباز گروه‌های کوچکی به هزاره گرایی در مسیحیت پدید آمده‌آند که همه سعی و تلاش خود را به آمادگی برای ظهور دوباره حضرت عیسی7 در آخرالزمان مصروف می‌دارند مثلاً فرقه ادونیستهای روز هفتم که قبل از سال 1843 به وجود آمدند و تا عصر ما باقی هستند[11].

یکی از رهبران مسیحی ایران، ملی مصاحبه‌ای چنین اظهار می‌دارد:

دین ما نیز مثل اکثر ادیان دیگر که به آمدن فردی اعتقاد دارند ـ به ظهور مجدد حضرت عیسی7 اعتقا دارد، همه مسیحیان هم به این معتقدند چون حضرت ایشان اعلام کرده‌اند و در انجیل هم آمده است که حضرت عیسی7 فرمود: من اکنون می‌روم و باز خواهم گشت. حتی کلیسای ما نیز یکی از یکشنبه‌های عید خود را یکشنبه بازگشت[12] نامیده است.»[13]

ب. یهودیت و مسئله منجی:

قسمت اوّل از کتاب مقدس به عهد عتیق معروف است که این قسمت همان کتاب تورات یهود و ملحقات آن است و در این کتاب بشاراتی در مورد مسئله مهدویت آمده است.

1. در مزمور 37 از مزامیر داوود نبی آمده است:

خداوند دارد نبی را به وسیله‌ انتظار تسلّی می‌دهد و او را به انتظار دعوت می‌نماید و به او وعده داده می‌شود که از اکثریت شروران واهمه نداشته باشد. با این‌ بیان که ای داود! ذهنت را مشوش نساز که البته منتظران را خداوند وارث زمین قرار خواهد داد و آنان که لعنت شده‌اند پراکنده خواهند شد و صالحان از مردم همان کسانی هستند که زمین را به میراث برند و تا فرجام حیات جهان در آن زیست کنند[14]. مصداق همین توصیه چشم به راهی و انتظار نیز در قرآن کریم بیان شده است.

(وَلَقَدْ كَتَبْنَا فِي الزَّبُورِ مِن بَعْدِ الذِّكْرِ أَنَّ‌ الْأَرْضَ يَرِثُهَا عِبَادِيَ الصَّالِحُونَ)[15]؛ و بيقين در «زَبُور» بعد از آگاه كننده [= تورات‏] نوشتيم كه: «بندگان شايسته‏ام، آن زمين را به ارث خواهند برد.»

2. در کتاب مقدس حیقوق نبی آمده است:

اگرچه تأخیر نماید برایش منتظر باش،زیرا که خواهد آمد و درنگ نخواهد نمود، بلکه جمیع امت‌ها را نزد خود جمع می‌نماید و تمام قوم‌ها را برای خویش فراهم می‌آورد[16].

قرآن کریم نیز در دو مورد به این موضوع پرداخته است:

(قُلْ إِنَّمَا الْغَيْبُ لِلَّهِ فَانتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُم مِنَ الْمُنْتَظِرِينَ)[17]؛ «پس بگو: (آنچه از حسّ) پوشيده، تنها براى خداست؛ پس منتظر باشيد، [چرا] كه من (هم) با شما از منتظرانم.»

(قُلْ فَانْتَظِرُوا إِنِّي مَعَكُم مِنَ الْمُنتَظِرِينَ)[18]؛ بگو: «پس منتظر باشيد كه من (هم) با شما از منتظرانم!»

3. در کتاب مقدس صفنیای نبی آمده است:

منتظر باشید زیرا هدف من این است که امت‌ها را جمع نمایم و ممالک را فراهم آورم، در آن زمان زبان پاک به امت‌ها باز خواهم داد تا جمع آنان اسم خدا را بخوانند و یک دل او را عبادت نمایند[19].

4. در کتاب مقدس دانیال نبی آمده است:

در آن وقت سرور بزرگ میکائیلی که از جانب پسران قومت قائم است، خواهد ایستاد و در آن زمان قوم تو هر کسی که در آن کتاب مکتوب یافت شده است نجات خواهد یافت[20].

اما تو ای دانیال کلمات را مخفی کن و کتاب را به زمان انجام کار مختوم ساز حینی که بسیاری گردش کرده علم زیاد گردد[21] و آن مرد ملبس شده به کتان را که بالای آبهای نهر می‌ایستاد، شنیدم در حالتی که دست راست و دست چپ خود را به سوی آسمان بلند کرده به حیّ ابدی سوگند یاد نمود که برای یک زمان و زمان‌ها و نیم زمان خواهد کشید و به محض تمام شدن پراکندگی قوت قوم مقدس همگی این حوادث به انجام خواهد رسید[22].

5. در کتاب اشعیاء آمده است:

و نهالی از تندیشی برآمده شاخه از ریشه‌هایش قد خواهد کشید و روح خداوند که روح حکمت و فطانت و روح مشورت و جبروت و روح علم و خشیت از خدا است بر آن خواهد آرامید و او را در خشیت خداوند نیز هوش گردانید. موافق منظور نظرش حکم و مطابق مسموع گوش‌هایش تنبیه نخواهد فرمود بلکه ذلیلان را به عدالت حکم و برای مسکینان زمین به راستی نتیجه خواهد نمود و زمین را به عصای دهانش زده به روح لبهایش شریر را خواهد کشت. و کمربند کمرش عدالت و وفا نطاق میانش خواهد بود و گرگ با برّه سکونت داشته، ببر با بزغاله و هم گوساله و پرواریها با شیرجوان هم خوابه خواهند شد و طفل کوچک راعی ایشان خواهد بود[23].
یهودیت معاصر و مسئله مهدویت

چشم به راهی و انتظار آمدن شخصی فوق العاده در بحرانی‌ترین ایام روزگار و دادرسی او نسبت به بندگان خدا در منابع کنونی یهود با همه تحریفاتی که طی قرون متمادی در آن‌ها رخ داده است قابل توجه و عنایت است. به طوری که در عصر حاضر مشاهده می‌کنیم که ادعیه و عبادات جامعه یهود خالی از انتظار نیست و کاملاً این عقیده در آن‌هاملموس است که در این جا به چند نمونه اشاره می‌کنیم:

1. در کلمات قدوشا[24] از انتظار سخن به میان آمده است و این نمونه بارزی است بر این که یهودیان معاصر از جمله منتظرین می‌باشند و امید و چشم به راهی آنان را در اذهان متبلور می‌سازد، در آن‌جا که به منجی و موعود خود اشاره می‌کند و می‌گوید:

«ای پادشاه ما! از مقامت ظاهر شو و بر ما حکم فرمایی کن چون ما در انتظار تو هستیم.»[25]

2. یهودیان هم اکنون هرساله در مراسم سالگرد بنیانگذاری اسرائیل[26] مراسم باشکوهی برپا می‌کنند و در آن مراسم ادعیه‌ای خوانده می‌شود و از جمله آن ادعیه این دعا است: اراده‌ خدای ما چنین باد که به لطف او شاهد سپیده‌ دم آزادی باشیم و نفخ صور مسیحا گوش ما را نوازش دهد[27].

3. نمازنامه‌های یهود[28] که در بند هفتم آن به انتظار اشاره شده است:

«چشمان ما ببیند که تو از در رحمت به صهیون[29] باز می‌گردی»

و در فراز دیگری از آن نمازنامه آمده است:

«این اسیران بیچاره در سرزمین‌های بیگانه هم چون غلامان و کنیزان از روزی که آنان را ترک کرده‌ای منتظر تو هستند.»[30]

همان‌گونه که مشاهده نمودید در عصر کنونی در جامعه‌ یهودیّت همانند گذشتگان به انتظار معتقدند و در مجموع کامل‌ترین و اصیل‌ترین بیان در انتظار مسیحائی در منابع یهود موج می‌زند.

ج) زرتشتیان و مسئله منجی:

بیشتر پژوهشگران اسلامی بر وجود شخصیتی به نام زرتشت باور دارند و اگرچه در خصوصیات زندگی و پیغمبر بودن او دچار تردیدند، اما اغلب مورخان اسلامی او را شاگرد با واسطه‌ی ارمیای نبی و یا عزیز نبی می‌دانند[31].

اما زرتشتیان بر این باورند که قرن‌ها قبل از میلاد مسیح[32]، زرتشت به دنیا آمد و در 30 سالگی پس از آن که مکاشفه‌ای به او دست داده از جانب اهورا مزدا ـ نام خدا در آیین زرتشت ـ به پیامبری مبعوث شد[33] و اگرچه اوستا منشأ تضاد و تناقض بی‌شمار در ثنویت و توحید است[34]؛ اما زرتشتیان امروزی خود را یکتاپرست می‌دانند. کتاب مقدس مزدیسنا ـ زرتشت ـ اوستا[35] است.

احتمالاً آیین زرتشت، نخستین دینی بود که پیروزی نهایی خوش رفتاری بر بدرفتاری و بشارت آمدن منجی و آبادانی جهان را تعلیم داد[36].

زرتشتیان با عنایت به بشارت‌های اوستا ـ بر این باورند که بعد از زرتشت و قبل از پایان جهان در سه فاصله هزار سال، سه منجی به نام‌های آشود، آشودرماه، سوشیانت (سوشیانس) خواهند آمد و یکی پس از دیگری جهان را پر از عدل و داد خواهند کرد[37].

سوشیانت سوّم[38] هنوز زاده نشده و نوکننده و رهاننده جهان در پایان هزاره سوم است. او سومین پسر آینده زرتشت و آخرین آفریده و مخلوق اهورا مزدا شمرده شده است[39]. اینک به مواردی از کتاب اوستا و دیگر آثار زردشت و زردشتی که پیرامون مهدویت است اشاره می‌کنیم:

1. کی ای مزدا[40]، سپیده درخشان پیروزی، جهان را در برخواهد گرفت. کی درخشندگی آفتاب دین، همه‌جا را تابان خواهد ساخت؟ کی سوشیانت‌ها فراوانی و زیادی خواهند یافت تا از پرتو کار و کردارشان دین گسترده شود[41].

2. در کتاب جاماسب که از کتب زرتشتیان است آمده است که:

مردی بیرون آید از زمین تا زیان از فرزندان هاشم مردی بزرگ سر و بزرگ تن و بزرگ ساق و بر دین جد خویش بود با سپاه بسیار و روی به ایران نهد و آبادانی کند و زمین پرداد کند...»[42]

3. در کتاب گات‌ها که بخشی از اوستای زردشت می‌باشد گوید:

کی ای مزدا بامداد روز فراز آید جهان دین راستین فراگیرد با آموزش‌های فزایش بخش پر خرد رهانندگان کیانند آنانی که بهمن به یاریشان خواهد آمد از برای آگاه ساختن من ترا برگزیدم...[43]

4. در فروردین یشت قسمت دیگر اوستا فقره 146 آمده است:

بشود فرهوشی‌ها ـ ارواح و قوای نیکان ـ به زودی در این‌جا به دیدار ما بشتابند، بشود که آنان به یاری ما آیند و هنگامی که به تنگنا افتاده‌ایم یاوری آشکار خویش نگهداریمان کنند، با پشتیبانی اهورا مزدا.
زرتشتیان معاصر و مسئله مهدویت

زرتشتیان در زمان معاصر با خواندن ادعیه و دیگر مراسم عملاً منتظر بودن خود را به اثبات می‌رسانند.

1. خواندن سه بار دعای (اشم اهورا مزدا) که واژه‌های نخستین از بند اول کرده 13 و یسپرد و دیگر اعمال آن، برای ظهور سه موعود مزدیناست و چنان چه این دعا به خوبی و درستی خوانده شود، ایشان زودتر به جهان می‌آیند و دنیا را آبادتر و امن‌تر می‌کنند[44].

2. بهترین مردمان در ایام سخت پیش از ظهور کسی است که علی‌رغم کمرنگ شدن و اضمحلال دین و دینداری هنوز کشتی نشان و کمربند مخصوص آیین زرتشتی را در میان بسته باشد و به این آیین وفادار بماند و به خواندن دعاهای وارده مبادرت ورزد تا ظهور موعودها زودتر فرارسد[45].

د) هندوئیسم و مسئله منجی:

اندیشه منجی در آیین هند و با شخصیت کلکی یا کلکین شکل می‌گیرد. بنابر فکر هندویی، جهان از چهار دوره‌ی رو به انحطاط تشکیل می‌شود. در چهارمین دوره یعنی عصر کلی، سراسر جهان را ظلم و تاریکی فرا می‌گیرد، ناشایستگان بر جان و مال مردم مسلط می‌شوند، دروغ و دزدی و رشوه سایه سیاه خویش را بر دنیا می‌گستراند. در این عصر که بنابر باورهای هندویی، ما اکنون در آن به سر می‌بریم فقط به یک چهارم دَرْمِه (نظم کیهانی یا دین) عمل می‌شود و سه چهارم آن به دست فراموشی سپرده می‌شود.

در پایان چنین دوران سیاهی دهمین و آخرین تنزل (اوتاره) ویشنو[46] که کلکی یا کلین نام دارد، سوار بر اسبی سفید و با شمشیری آخته و شهاب‌گون ظهور می‌کند تا شرارت و ظلم را ریشه‌کن کند و عدالت و فضیلت را برقرار سازد[47].

این نکته شایان توجه است که هندویان براساس کتب مقدسشان منتظر حضرت ولی‌عصر هستند و کتاب‌های آنان اسم حضرت را برده و از قیام ایشان بشارت داده است[48] که به نمونه‌هایی اشاره می‌شود.

1. در کتاب دید که نزد هندویان کتب آسمانی است آمده:

پس از خرابی دنیا (هرج و مرج شدنش) پادشاهی در آخرالزمان ظاهر می‌شود که پیشوای خلایق شود و نامش منصور[49] باشد و تمام عالم را بگیرد و تمام اشخاص را از مؤمن و کافر بشناسد.

2. شاکموتی پیامبر هندوها در کتاب خود نسب یحیی را به سیر خلایق می‌رساند و چنین بیان می‌دارد:

پادشاهی دنیا به فرزند سیر خلایق دو جهان کشن[50] بزرگوار تمام می‌شود. او کسی است که بر کوه‌های مشرق و مغرب دنیا حکم براند و بر ابرهایی سوار شود و فرشتگان کارکنان او باشند و جن و انس در خدمت او شوند و از سودان که زیر خط استوا است تا ارض تسعین که زیر قطب شمال است و ماوراء بحار را صاحب شود و دین خدا یک دین شود و دین خدا زنده گردد و نام او قائم است و خداشناس باشد[51].

3. در کتاب پاتکیل از اعاظم هندوان که در نزد آنان صاحب کتاب آسمانی است راجع به منجی آخرالزمان بشارت داد که او از نسل پیامبر اسلام و صی او علی بن ابیطالب است که نام وی راهنما می‌باشد.

که چون مدت روز تمام شود دنیای کهنه نو شود و زنده گردد و صاحب ملک تازه پیدا شود از فرزندان دو پیشوای جهان یکی ناموس آخرالزمان[52].

و دیگری صدیق اکبر یعنی وصی بزرگتر وی که پشن[53] نام دارد و نام آن صاحب ملک تازه راهنما است[54] بحق پادشاه شود و خلیفه رأم[55] باشد وحکم براند و او را معجزه بسیار باشد هرکه پناه به او برد و دین پدران او اختیار کند سرخ روی باشد در نزد رأم و دولت او بسیار کشیده شود و عمر او از فرزندان ناموس اکبر زیاد باشد و آخر دنیا به او تمام شود...[56]

بنابراین روشن است که اعتقاد به آمدن یک منجی و مصلح جهان عقیده‌ای قطعی در نزد هندوها است و این اعتقاد به طور وسیع و گسترده‌ای در میان آنان رواج دارد، چنان که در بسیاری از کتاب‌های مقدسشان به آن بشارت داده‌اند.

هـ ) بودیسم و مسئله منجی:

آیین بودا یکی از شاخه‌های کیش هندوست که از هندوستان بیرون آمده و سراسر مناطق خاوری را در نوردیده است و به علت گسترش در مناطق پر جمعیت جهان، پیروان زیادی دارد[57].

اندیشه موعودگرایی در آیین بودائیان با مفهوم میتریه تبیین می‌گردد، میترویه[58] در الهیات بودایی او را بودای پنجم و آخرین بودا از بودائیان زمین می‌‌دانند که هنوز نیامده است اما خواهد آمد تا همگان را نجات دهد. او را در نماد نگاری بودایی به هیبت مردی در وضعیت نشسته‌ آمادة برخاستن نمایش می‌دهند تا نمادی از آمادگی وی برای قیام باشد[59].

اندیشه انتظار و اعتقاد به موعود، تا آن جا در میان بودائیان رواج داشته و دارد که در آرزوی به سر آمدن انتظار، بعضی اوقات افرادی را مصداق منجی موعود پنداشته‌اند. به عنوان نمونه در شمال برمه مردم عقیده دارند بودا از رهبران دینی معاصر پادشاه جهان و همان بودای آینده یعنی میتریه بوده است و یا در میان بودائیان آسیا فراوان پیش آمده که رهبران آینده یعنی میتریه بوده است و یا در میان بودائیان آسیا فراوان پیش‌ آمده که رهبران و پایه‌گذاران جریان‌های دینی اجتماعی را، همان میتریه می‌انگاشته‌اند[60].

جالب توجه است که بودائیان نیز براساس بعضی از کتاب‌های مقدسشان مانند مسلمانان منتظر ظهور شخصیتی هستند که از نسل پیامبر اکرم9 است چنان که بودائیان در کتاب دادانگ از قول بودا نقل می‌کنند که او گفته:

آن وقت (بعد از پر شدن عالم از فسق و گناه) دست راستین جانشین مماطا ظهور کند خاور و باختر عالم را بگیرد، آدمیان را به راه خوبی‌ها رهبری کند. او تنها حق و راستی را قبول کند و بسیار کسان را بکشد و خلایق را هدایت کند...[61].

روشن است که موعودگرایی و عقیده منجی آخرالزمان در میان بودائیان عقیده‌ای اصیل و قطعی است علاوه بر این که با اثبات قطعی بودن عقیده به ظهور منجی، مسئله انتظار و منتظر بودن آنان نیز ثابت می‌شود زیرا انتظار از آثار و نتایج عقیده به ظهور منجی است که در آیین هندو روشن گردید[62].
نتیجه‌گیری
بنابراین روشن می‌شود که در تمام ادیان و مذاهب مختلف جهان، از مصلحی که در آخرالزمان ظهور خواهد نمود و به جنایت‌ها و خیانت‌های ضدانسانی پایان خواهد داد و شالوده حکومت واحد جهانی را براساس عدالت و آزادی واقعی بنیان خواهد نهاد ـ سخن به میان آمده است و تمام رسولان و سفیران الهی در این زمینه به مردم با ایمان جهان نویدهایی داده‌اند هرچند مذاهب مختلف در مورد نام آن مصلح و ویژگی‌های او و علائم ظهور او تفاوت‌هایی با یکدیگر دارند.

پی‌نوشت‌ها:
[1]. مقدمه کتاب «مهدی موعود» ترجمه جلد 13 بحار، ص177 و مهدی انقلابی‌بزرگ، ص 57.

[2]. او خواهد آمد، ص 75.

[3]. اعمال رسولان، ج 5، ص 31.

[4]. انجیل یوحنا، فصل 8، باب 4، ص 253.

[5]. انجیل لوقا، باب 12، شماره 35، 40.

[6]. همان، باب 21، شماره 9، 12، و نیز ر.ک: باب 21 شماره 8، 16، 20، 21، 24، 25، 26، 32.

[7]. انجیل متی، فصل 25، شماره  31، 34 (به نقل از ادیان و مهدویت، محمد بهشتی، ص 32).

[8]. انجیل متی، باب 24، شماره 23 تا 27 و نیز ر.ک: همان شماره 27، 42.

[9]. انجیل مرقس، باب 13، شماره 35.

[10].، حسین توفیقی، مجله موعود، ش 17، مقاله هزاره‌گرایی در مسیحیت، ص 19 و 93 (به نقل از: معارف مهدوی، مرکز مطالعات و پژوهش‌های فرهنگی، حوزه علمیه قم).

[11]. همان.

[12]. منظور از یکشنبه‌های عید، عشای ربانی است که در رأس شعائر هفتگانه مسیحیان قرار دارد که در آن نان و شراب می‌خورند، به عنوان جسم و خون، حضرت عیسی7 مسیحیان این مراسم را در یکشنبه‌ها برگزار می‌کنند. ر.ک: ادیان بزرگ جهان، هاشم رضی، ص 556، 557.

[13]. مهدی تجسم امید و نجات، عزیزالله، حیدری، ص 68 (به نقل از معارف مهدوی، ص25).

[14]. کتاب مقدس، سفر مزامیر داود، مزمور 37، همچنین ر.ک: همان مزمور 27.

[15]. انبیاء/ 105.

[16]. کتاب مقدس، حیقوق نبی، عهد قدیم، باب دوم.

[17]. یونس / 20.

[18]. همان / 102.

[19]. کتاب مقدس، صفنیای نبی، باب سوم، شماره 8و9.

[20]. کتاب دانیال نبی، فصل 12، شماره 1.

[21]. همان، شماره 4.

[22]. همان، شماره 7.

[23]. کتاب اشعیاء، فصل 11، شماره 6،1 و ر.ک: همان شماره 10،7، فصل 65، شماره 25،16.

[24]. قدوشا: نیایش و ادعیه هفتگی و اعیاد یهود می‌باشد که از کلمات مقدس تشکیل یافته است.

[25]. انتظار مسیحا در آیین یهود، جولیوس کرینستون، ترجمه، حسین توفیقی، ص 77.

[26]. پنجم ماه عیار عبری.

[27]. انتظار مسیحا در آیین یهود، ص 13.

[28]. نمازنامه‌هیا یهود بیانی است از آرمان‌های بلند انبیاء و تأملات دانایان و فیلسوفان و تخیلات عارفان که عالمان دینی یهود آن را تنظیم نموده‌اند (معارف مهدوی، ص 28).

[29]. نام تپه‌ای در شهر اورشلیم است.

[30]. انتظار مسیحا در آیین یهود، جولیوس کرینستون، ترجمه، حسین توفیقی، ص 183.

[31]. خدمات متقابل اسلامی و ایران، داوود الهامی، ص 62.

[32]. بین 660 تا 1500 قبل از میلاد مسیح.

[33]. گات‌ها، ابراهیم پورداود، ص 28.

[34]. آشنایی با ادیان بزرگ، حسین توفیقی، ص 66.

[35]. اوستا به معنی معرفت است و قسمت‌های آن عبارتند از: یسنا، و یسپرد، یشت‌ها، وندیدا، فرده اوستا، ر.ک: ادیان و مذاهب بزرگ جهان، رابرت 1. هیوم، ترجمه عبدالرحیم گواهی، ص 331.

[36]. همان.

[37]. آشنایی با ادیان بزرگ، حسین توفیقی، ص 66.

[38]. سوشیانت سوم، استوت ارتد نام دارد.

[39]. ر.ک: سوشیانت، علی اصغر مصطفوی، ص 60.

[40]. مزدا همان اهورا مزدا، یعنی خداوند است.

[41]. اوستا بخش یسناهات 46.

[42]. ادیان و مهدویت، ص 19.

[43]. گات‌ها، ابراهیم پورداود، ص 98 تحت عنوان بامداد روز.

[44]. مهدویت در اسلام زرتشت، علیرضا ابراهیمی، ص 113.

[45]. همان، ص 117.

[46]. در آیین هندو سه خدا وجود دارد، برهما، شینوا و شیوا، «برهما» همان خدای پدر یا خدایی است که جسم نیست و غیر متناهی است و ازلی و ابدی می‌باشد. «ویشنو» خدایی است که خالق موجودات است و «شیوا» خدای میراننده موجودات و آورنده سیل و خشک کننده درختان است.

[47]. مجله هفت آسمان، ش 12و13، مقاله گونه شناسی موعود در ایان مختلف، ص 116.

[48]. معارف مهدوی، ص 33 و 34.

[49]. منصور یکی از القاب و اسامی، حضرت ولی عصر(عج) است که در دعای ندبه نیز آمده است «این المنصور علی من اعتدی».

[50]. کشن به لغت هندی نام پیامبر اسلام است.

[51]. مصلح جهانی، سید هادی خسروشاهی، ص 60.

[52]. ناموس آخرالزمان یعنی حضرت محمد9.

[53]. پشن نام هندی علی بن ابی طالب7 است.

[54]. راهنما نام، حضرت مهدی7 و نامش نیز هادی و مهدی و قائم بالحق است.

[55]. رام به لغت سانسکریتی نام خداست.

[56]. ر.ک: ادیان و مهدویت، محمد بهشتی، ص20.

[57]. پیروان این آیین در کشورهای چین، کره و ژاپن، مغولستان، تبت، هند و چین، تایلند، یاسیام و برمه زندگی می‌کنند (ر.ک: خلاصه ادیان، محمد جواد مشکور، ص 70).

[58]. واژه میترویه در زبان سانسکریت به معنای «مهربان» است.

[59]. مجله هفت آسمان، ش 12 و 13، مقاله گونه‌شناسی موعود در ادیان مختلف، ص 118، 117.

[60]. همان، ص 119.

[61]. ادیان و مهدویت، محمد بهشتی، ص 22.

[62]. ر.ک: معارف مهدوی، ص 37.