- توضیحات
- نوشته شده توسط manager
- دسته: ـ در قرآن بر نماز تأكید شده آیا می‌توان تأثیرات علمي نماز را بر كارآمدی چرخش خون در مغز مرتبط دانست؟
- بازدید: 1188
پرسش:
در قرآن بر نماز تأكید شده آیا می‌توان تأثیرات علمي نماز را بر كارآمدی چرخش خون در مغز مرتبط دانست؟
پاسخ:
ديده شده بسياري از مسلمانان كه از زمان كودكي به اقامه نماز عادت داشته‌اند، در سن پيري و با داشتن عمرهاي بالا، تا حد زيادي از سلامت جسماني و عقلي قابل قبولي برخوردارند.
اين پژوهش، تلاش‌هاي علمي انجام شده را بررسي نموده، با تحليل و بهره‌برداري از دست‌آورد‌هاي اين تحقيقات، به دنبال رسيدن به هدف مقاله است. هدف اين تحقيق، توجه‌دادن به حقيقتي مهم است: عبادت‌هاي اسلامي فوايد جسمي روشني براي بدن انسان دارد. اين پژوهش به دنبال بيان تاثيرات مثبت حركات نماز در چرخش خون در مغز و مقارنه تاثيرات نماز با تاثير جايگزين‌هاي آن در اثر انجام ورزش است به ويژه اين‌كه انجام ورزش يكي از وسايل متعارف براي حفظ سلامتي بدن است، در اين تحقيق به دست‌آورد پژوهش‌هاي انجام شده ديگر در گذشته، تكيه شده. بيشتر اين تحقيقات برگرفته از تلاش‌هاي علمي انديشمندان جهان غرب مي‌باشد به همين دليل هم مي‌توان اين پژوهش را، نامه‌ا‌ي سرگشاده به جهان غرب دانست.
اين پژوهش به بررسي فايده فرمان الاهي به شروع نماز، در سن كودكي مي‌پردازد. آغاز نماز در اين سن، باعث مي‌شود كودك، نماز را به خوبي به جا آورد و به انجام نماز به شكل صحيح، عادت كند. انجام صحيح حركات نماز، باعث پديد آمدن بيشترين تاثيرات مطلوب بر بدن خواهد شد.
با توجه به اين‌كه مغز يكي از مهمترين اعضاي بدن به شمار مي‌رود، وظيفه‌ي آن به ميزان زيادي به جريان چرخش خون بستگي دارد. جريان چرخه خون، تغذيه‌كننده مغز مي‌باشد. چرخه خون ويژگي‌هايي دارد كه همين ويژگي‌ها نشاط و پويايي مغز را تامين مي‌كند. يكي از اين ويژگي‌ها وجود چرخه ذخيره‌اي است كه در مواقع اضطراري و مورد نياز به كار مي‌افتد، همچنين داراي نظامي خودكار براي تنظيم چرخه خون در مغز مي‌باشد كه ثبات جريان خون به مغز را در شرايط گوناگون تضمين مي‌كند.
بر اساس تحليل انجام‌شده در اين پژوهش‌ها، مشخص شده كه گونه‌هاي مختلف ورزش به چرخه خون در مغز آسيب مي‌رساند. به عكس نماز كه يكي از وظايف ديني اسلامي است، فوايد بسياري در اين زمينه دارد. ورزش بدني از اين جهت كه خون را به شكل مستقيم از مغز سرقت مي‌كند و براي تغذيه عضلات ديگر به كار مي‌گيرد، به چرخه خون در مغز ضرر مي‌زند. اين تغذيه عضلاني به حساب تغذيه خوني مغز گذاشته مي‌شود.
همچنين در نتيجه سرعت گرفتن عمليات تنفسي در هنگام انجام ورزش، معدل دي‌اكسيد‌كربن در خون، پايين مي‌آيد كه پيامد آن آرام‌تر شدن جريان خون به سمت مغز است، زيرا نسبت دي‌اكسيد‌كربن در خون يكي از مهمترين عوامل جريان خون به سمت مغز به شمار مي‌آيد.
گزارش‌هاي علمي فراواني وجود دارد كه حاكي از بي‌هوشي ورزشكاران هنگام فعاليت ورزشي يا بلافاصله بعد از ورزش است، در حالي‌كه اين بي‌هوشي‌ها هيچ‌گونه سابقه بيماري قلبي را به همراه نداشته. اين گزارش‌ها نيز آسيب‌رساني ورزش به فرآيند خون‌رساني مغزي را تأييد مي‌كند.
همچنين گزارش‌هاي گوناگون ديگري، بيانگر پايين آمدن نيروهاي اعتدالي در بسياري از ورزشكاران مي‌باشد كه سرزنش بيشتري را نسبت به مسأله ورزش برانگيخته است.
اضافه بر اين سكته‌هاي قلبي متعدد در هنگام ورزش ـ در ورزشكاران بيمار و ورزشكاران سالم ـ تأييد‌گر نظريه آثار نامناسب برخي ورزش‌هاي خشن مي‌باشد.
از سوي ديگر به نظر مي‌رسد، حركات نماز بر جريان خون در مغز تأثيرات مثبت فراواني داشته باشد. در هنگام سجده با متمايل‌شدن سر به سمت پايين، جريان خون به سمت مغز افزايش مي‌يابد همچنين خم‌شدن بدن بر روي خود هنگام سجده، به جهت‌گيري خون از اطراف بدن به سمت اعضاي دروني و مغز كمك مي‌كند. اضافه بر اين، معدل دي‌اكسيد‌كربن در خون هنگام سجده و تمايل سر به سمت پايين، افزايش مي‌يابد. اين حالت در نتيجه فشار اعضاي دستگاه گوارشي بر ريه پديد مي‌آيد. بالارفتن نسبت دي‌اكسيد‌كربن در خون باعث اضافه شدن جريان خون به سمت مغز خواهد شد.
همچنين خم‌شدن مكرر سر به پايين در هنگام ركوع و سجود و بالا آمدن سر هنگام ايستادن و نشستن، كمك مي‌كند از نظام خودكار توازن جريان خون به مغز، مراقبت بيشتري شود. مشهور اين است كه اين نظام خودكار اعتدالي، با افزايش سن، فرسوده مي‌شود.
نظام خودكار توازن جريان خون در مغز، در هنگام سجده، عكس‌العمل دو‌گانه‌اي از خود نشان مي‌دهد: در ابتداي سجده، مانع جريان خون اضافه به مغز مي‌شود. اين حالت باعث آمادگي مغز براي دريافت جريان بيشتر خون مي‌شود. جلوگيري ابتدايي از جريان خون به مغز به جريان چرخش احتياطي خون به مغز، اين فرصت را مي‌دهد تا براي فعاليت و عملكرد خود آماده شود. در مرحله بعد، به خون اضافه اجازه داده مي‌شود به سمت مغز جريان پيدا كند و سرانجام در جايگاه‌هاي ذخيره خون توزيع شود. به اين صورت، از اين كاركرد مهم احتياطي مراقبت مي‌شود. كاركردي كه بنابر مشهور با افزايش سن و پيري، تضعيف مي‌شود و چه بسا بي‌توجهي و عدم به كارگيري هم در اين ضعيف شدن موثر باشد.
اين عكس‌العمل دوجانبه نظام خودكار چرخش خون در مغز، در هنگام سجده ما را به سمت فهم بهتري از فايده انجام فرمان الاهي در نماز هدايت مي‌كند. از نظر فقهي حركات نماز بايد به گونه‌اي با آرامش انجام شود كه از انجام اين حركات مطمئن شويم. تنها در اين صورت است كه فايده مطلوب حركات نماز نسبت به چرخش خون در مغز به دست مي‌آيد. با انجام آرام حركات نماز به هريك از عكس‌العمل‌هاي چرخش خوني فرصت داده‌ايم تا متناسب با هريك از حركات نماز در مجراي صحيح خود قرار بگيرد.
براساس توضيحات بالا، روشن مي‌شود كه نماز در اسلام، تاثيرات روشني بر جريان خون در مغز دارد، از انجام وظيفه جايگاه‌هاي ذخيره خون در مغز و همچنين از نظام خودكار چرخش خون در مغز محافظت مي‌نمايد.
اين تحقيق مدعي فهم علت وجوب حركات نماز در اسلام نيست. شايد رسيدن به چنين فهمي براي هيچ‌كس عملي نباشد ولي در عين‌حال تلاش دارد برخي تاثيرات ناشناخته نماز بر چرخش خون در مغز را ملموس نمايد. بر اساس گفته‌هاي بالا، مي‌توان نتيجه گرفت چند لحظه سجده در بارگاه الهي مي‌تواند بسياري از آثار مضر فعاليت‌هاي روزانه و ورزش را بر چرخش خون در مغز، از بين ببرد.
علي رغم بيان اين فوايد روشن، اين تاثير تنها فايده جسمي نماز نيست، چه اين‌كه اگر تمام فوايد جسمي نماز را هم در نظر بگيريم، اين فوايد برترين فايده نماز نخواهد بود. در حقيقت فوايد معنوي نماز را بايد بزرگ‌ترين نوآوري اين واجب الهي دانست.
در پايان لازم به تذكر است كه هدف اين پژوهش، تشويق به ورزش نكردن نيست؛ بلكه در دوره‌ا‌ي كه اشتياق به پزشكي جايگزين و درمان‌هاي طبيعي در حال رشد است، نگا‌ه‌ها را به توجهي جدي‌تر به سوي اسلام و رسالت بزرگ آسماني آن فرا مي‌خواند، اسلامي كه تمامي فرمان‌هايش به مصلحت انسان است[1].
[1]. مطلب فوق نوشته دکتر عبدالله محمد نصرت در مجله الاعجاز العلمي فی القرآن و سنت، که توسط محقق مرکز تحقیقات قرآن کریم المهدی آقای محمدرضا غریب‌رضا ترجمه شده است.