پرسش:

آيا انسان داراي دو نفس يا روح است و رابطة آن‌ها در بدن با خواب چگونه است؟

˜ پاسخ:

اولاً: اين ارتباط زماني نمود پيدا مي‌کند که جدايي بين روح و بدن يا خروج روح از بدن صورت گيرد مثل خواب و مرگ.

ثانياً: راوي با تمسک به آيه شريفه (اللَّهُ يَتَوَفَّي الْأَنفُسَ حِينَ مَوْتِهَا...)[1] از امام کاظم7 سوال مي‌کند آيا شما معتقد نيستيد طبق اين آيه شريفه، همه ارواح به هنگام خواب به سوي خداوند مي‌روند و خداوند هر کدام را بخواهد مي‌گيرد و هر کدام را بخواهد رها مي‌کند؟

نقل شده که حضرت7 در پاسخ فرمودند: آنچه به سوي خداوند مي‌رود ارواح عقول است اما «ارواح حيات» در بدن باقي است و جز با مرگ از بدن خارج نمي‌شود. در خاتمه امام کاظم7 دليل بقاء روح حيات يا روح حيواني را حرکت بدن در هنگام خواب ذکر مي‌کنند[2].

همين مطلب را مفسر اصلي قرآن، امام صادق7 به طور دقيق بيان فرمودند: و آن اين است كه حضرت به شخصي فرمودند: آيا خورشيد را در آسمان نديده‌اي که چگونه در جايگاه خود قرار دارد و شعاع آن به زمين مي‌رسد، روح نيز در حالي که اصل آن در بدن است به طرف آسمان حرکت مي‌کند[3].

ثالثاً: ما مي‌بينيم اگر مراد از روح که هنگام خواب گرفته مي‌شود همان چيزي باشد که موجب بقاء بدن و ادامه فعاليت دستگاه‌هاي اصلي آن مي‌گردد، در اين صورت بايد با خارج شدن آن از بدن و صعودش به آسمان فعاليت دستگاه‌هاي اصلي بدن متوقف شده و حيات و زندگي پايان پذيرد اما با تمسک به اين دو روايت که به صورت دقيق مساله را موشکافي کردند مي‌فهميم که انسان داراي دو نفس يا روح مي‌باشد:

1. روح يا نفس عقلي که در هنگام خواب از بدن جدا مي‌شود و به آسمان مي‌رود.
2. روح يا نفس حيواني که در هنگام خواب در بدن باقي مي‌ماند و باعث ادامه حيات مي‌شود.

[1]. زمر/ 42.

[2]. ر. ک: بحارالانوار، محمدباقر مجلسی، ج 58، ص 43.

[3]. ر. ک: جامع الاخیار، تاج الدین، الشعیری، ح 1، ص 172.