توضیحات
دسته: ـ آيا در تحليل روان‌شناسانه و قرآني واژه رحم در قرآن، مي‌توان گفت بين وجود رحم مادر و محبت او به فرزندش رابطه‌اي وجود دارد؟
بازدید: 1042

پرسش:

آيا در تحليل روان‌شناسانه و قرآني واژه رحم در قرآن، مي‌توان گفت بين وجود رحم مادر و محبت او به فرزندش رابطه‌اي وجود دارد؟

˜ پاسخ:

واژة «رحم» در لغت: «رَحِم» (فتح اول و کسر دوم) از رحمت به معناي رأفت و مهرباني است و چون فاميل و بستگان از يک رحم خارج شده‌اند و نسبت به همديگر عطوفت و مهرباني دارند؛ رحم ناميده شده‌اند[1] و براي رحم زن، محل رشد جنين، اصطلاح شده است و جمع آن نيز ارحام است. رحم به معناي رحم زن، در قرآن هميشه جمع (ارحام) آمده است.

اگر واژه‌ «رحم»، براي انسان‌ها به کار گرفته شود به معناي رقت قلب و عاطفه است مانند اين‌که، فلاني به فلاني رحم کرد. اما اگر رحم به خدا نسبت داده شود به معناي احسان، انعام، تفضّل است مانند اين‌که «رحم الله فلاناً؛ خدا رحمت کند فلاني را»[2] مشتقات «رحم» در قرآن، رحيم، رحمن، رُحْم و... آمده است. در نتيجه «رَحِم» در لغت به معناي رحمت، رأفت و مهرباني است از اين‌که رحم مادر را «رحم» مي‌نامند، به خاطر آن است که آن‌جا کانون عطوفت و مهرباني و محبت است.
راز محبت مادر

عوامل فراواني در محبت مادر نسبت به فرزند موثر است، از جمله:

1. محبت پدر ومادر به فرزند تکويني و غريزي است که خداوند آن را در نماد بشر به وديعه گذاشته است. ما نسبت به چيزهاي زيادي محبت داريم اما بيشتر آن‌ها به علت نداشتن پشتوانه‌ تکويني و غريزي، زودگذر و فاني هستند. اما عشق مادر به فرزند و عشق به خداوند و غيره جاويدان و ذاتي است[3].

2. بعد از لقاح، نطفه در رحم مادر جايگزين مي‌شود و از خون مادر تغذيه مي‌کند و بيش از 9 ماه با مادر مأنوس است و زندگي مي‌کند؛ و بعد از تولد نيز 2 سال کامل از شير مادر (که آن هم از خون او گرفته مي‌شود) تغذيه مي‌کند. به عبارت ديگر مي‌توان گفت: فرزند عضو ديگر مادر مي‌باشد که از او جدا شده است. و همه‌ اين‌ها سبب ايجاد انس و محبت و عاطفه بين مادر و فرزند مي‌شود.

3. يکي از عوامل اصلي تشکيل‌دهنده‌ جنين، نطفه‌ زن (اوول) مي‌باشد که اين نطفه، داراي کروموزم و ژن‌هاست که انتقال‌دهنده‌ خصوصيات فيزيکي، روحي و اخلاقي مادر به فرزند است که اين مسئله رابطه‌ عاطفي بين مادر و فرزند برقرار مي‌کند.

4. دانشمندان روان‌شناس درباره‌ي علاقه و تمايل مادر به فرزند علاوه بر آن‌که به بعد غريزي موضوع اذعان دارند؛ با آزمايشات گسترده بر روي حيوانات به اين نتيجه رسيده‌اند که بعد از تولد بچه، «هورمون پرولاکتين» در خون ترشح مي‌شود و سبب ازدياد محبت و علاقه و تمايل مادر به فرزند مي‌شود[4].

در نتيجه مي‌توان گفت: بين مادر و فرزند يک رابطه‌ غريزي، تکويني و الهي است و علاوه بر آن پرورش جنين در رحم مادر و استفاده از خون او، و شير او، باعث تمايل و عشق مادر به فرزند مي‌شود.
براي مطالعه بيشتر مراجعه شود به:
1. روان‌شناسي عمومي، حمزه گنجي؛ 2. راز محبت مادر، نظام علي بروجردي؛ 3. روان‌شناسي غزالي، تحقيق از مجتبي کرماني.

[1]. التحقیق فی کلمات القرآن الکریم، حسن مصطفوی، وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی، 1372، ج 14 ـ 13، ص 125.

[2]. همان، مفردات، قاموس قرآن، قرشی، تهران، دارالکتب الاسلامیه، ذیل ماده «رحم».

[3]. ر. ک: راز محبت مادر، نظام علی بروجردی، قم، پارسایان، 1379.

[4]. ر. ک:‌ روان‌شناسی عمومی، حمزه گنجی، تهران، دانشگاه پیام نور، چ 1، 1371، ص 16.