توضیحات
دسته: ـ چرا در آيه‌ 32 سوره‌ يوسف «ليکوناً» با تنوين آمده است مگر فعل مضارع نيست؟
بازدید: 2021

پرسش:

چرا در آيه‌ 32 سوره‌ يوسف «ليکوناً» با تنوين آمده است مگر فعل مضارع نيست؟

˜ پاسخ:

همان‌گونه که در علم نحو آمده است: يکي از خصوصيات اسم، گرفتن تنوين است و فعل و حرف تنوين نمي‌گيرد[1].

اين قاعده در قرآن‌کريم نيز ديده مي‌شود مگر در دو مورد، يکي در سوره‌ علق آيه‌ 15 (كَلَّا لَئِن لَّمْ يَنتَهِ لَنَسْفَعاً بِالنَّاصِيَةِ)؛ «هرگز چنين نيست، اگر پايان ندهد حتماً زمام (او را) مي‏گيريم و مي‏كشيم» و ديگري در آيه‌ 32 از سوره يوسف (وَلَيَكُوناً مِنَ الصَّاغِرِينَ)؛ «اين جز فرشته‏اي ارجمند نيست!». در اين دو آيه، فعل به ظاهر تنوين گرفته است، اما با کمي دقت درمي‌يابيم که در اين موارد فعل با نون تأکيد خفيفه به کار رفته که در نگارش به صورت تنوين نوشته شده است. البته موارد ديگري نيز در قرآن کريم ديده مي‌شود که در نگارش مطابق رسم الخط هماهنگ با قواعد ادبيات عرب نيست[2]، که دانشمندان علوم قرآني براي اين ناهماهنگي علت‌هايي را ذکر نموده‌اند که برخي از آن‌ها را بر مي‌شماريم:
1. ابتدايي بودن خط:

خط در زمان نزول قرآن در مراحل ابتدايي خود بود، اصول کتابت هنوز استوار نشده بود و مردم عرب، فنون خط، و روش نوشتن صحيح را نمي‌دانستند؛ و بسياري از کلمات را به «مقياس تلفظ» مي‌نگاشتند. امروزه هنوز آثاري از آن نحوه کتابت در رسم الخط باقي مانده است[3].
2. بي‌نقطه بودن حروف:

بي‌نقطه بودن حروف مُعجَمه (نقطه‌دار)، و جدا نساختن آن از حروف مهمله (بدون نقطه)، مشکلاتي را در قرائت قرآن ايجاد نمود.
3. نداشتن علائم و حرکات:
4. به کار نبردن الف در کلمات:

خط عربي کوفي از خط سرياني، نشأت گرفته است. در خط سرياني مرسوم نبود که الف وسط کلمه را بنويسند و آن را به کار نمي‌بردند؛ و چون قرآن در ابتدا با خط کوفي نگاشته مي‌شد، الف‌هاي وسط کلمه مانند «سماوات» را نمي‌نوشتند (سموت)[4].

و برخي از دانشمندان مي‌نويسند:

صحابه و نويسندگان قرآن، آشنايي کامل با هنر خط نداشته‌اند ولي اين‌گونه نبوده که خط آنان مخالف اصول و قواعد رسم الخط باشد، بلکه همه‌ي مواردي را که مخالف قياس شمرده‌اند مي‌توان توجيه کرد.

به عنوان مثال در مواضعي نظير اضافه شدن الف در «لأذبَحَنَّه»[5] اين اضافه شدن جهت آگاه ساختن بر اين است که ذبح روي نداده است[6]... .

تذکر: البته مواردي که بر خلاف قواعد خط عربي امروز است، در قرآن کريم به همان صورت قديمي نوشته مي‌شود تا قرآن دچار تغيير يا تحريف نگردد.
منابع جهت مطالعة بيشتر:

1. علوم قرآني، محمدهادي معرفت.
2. رسم المصحف،‌ يعقوب جعفري.

[1]. جامع المقدمات، ج2، کتاب هدايه، فصل دوم، ص 65 و کتاب صمديه، حديقه اول، ص 437، موسسه انتشارات هجرت، قم، پاييز73 والبهجة المرضيه علي الفية ابن مالک للسيوطي، ج1، ص 11 ـ 16، موسسه اسماعيليان، قم، چاپ پنجم، بي‌تا.

[2]. ر. ک: استاد محمدهادي معرفت، علوم قرآني، فصل سوم.

[3]. ر. ک: همان، ص 184 به بعد.

[4]. ر. ک: همان، ص 184 تا 189.

[5]. ذاريات/ 47.

[6]. استاد حسن‌زاده آملي، قرآن هرگز تحريف نشده، ترجمه عبدالعلي محمدي شاهرودي، ص 77.