- توضیحات
- نوشته شده توسط manager
- دسته: ـ چرا خداوند در سوره مؤمنون آيه 14 مي‌فرمايد: «فتبارک الله احسن الخالقين» و در سوره غافر آيه64 مي‌فرمايد: «فتبارک الله رب العالمين» اين تعبيرات چه ارتباطي با آفرينش انسان دارد؟ آيا آفرينش‌ها در اين دو مورد متفاوت است؟
- بازدید: 817
پرسش:
چرا خداوند در سوره مؤمنون آيه 14 مي‌فرمايد: «فتبارک الله احسن الخالقين» و در سوره غافر آيه64 مي‌فرمايد: «فتبارک الله رب العالمين» اين تعبيرات چه ارتباطي با آفرينش انسان دارد؟ آيا آفرينش‌ها در اين دو مورد متفاوت است؟
پاسخ:
خداوند در سوره غافر آيه 64 با برشمردن آيات و نشانه‌هاي خلقت مانند خلقت کره‌زمين و آسمان و انسان و صورتگري او... در آخر مي‌فرمايد: (فَتَبَارَكَ اللَّهُ رَبُّ الْعَالَمِينَ)؛ «پس خجسته (و پايدار) است خدايي كه پروردگار جهانيان است».
قبل از توضيح آيه ضرورت دارد واژه‌هاي «رب و عالمين» را بررسي نماييم. واژه «رب» به معناي صاحب و مالک چيز است که به تربيت و اصلاح آن مي‌پردازد؛ از اين‌رو در فارسي به معناي پروردگار ترجمه مي‌شود. برخي مفسران آن را به معناي «شخص بزرگي که فرمانش اطاعت مي‌شود» گرفته‌اند[1].
درباره واژه «عالمين» مفسران دو ديدگاه دارند:
1. برخي برآنند که اين واژه جمع «عام» است و به مجموعه‌اي از موجودات مختلف گفته مي‌شود که داراي صفات مشترک يا زمان و مکان مشترک هستند. پس عالمين اشاره به مجموعه‌اي جهاني مثل عالم گياهان، عالم حيوانات و عالم انسان‌هاست[2].
2. برخي ديگر مي‌گويند: عالمين به معناي جهانيان است چرا که اين واژه براي صاحبان عقل به کار مي‌رود[3]. در نتيجه مي‌توان گفت: مانعي ندارد مقصود از عالمين هر دو معنا باشد به اين معنا خداوند پرورش دهنده کل موجودات از جمله انسان‌هاست.
اما خداوند در سوره مؤمنون آيه14 درباره مراحل‌خلقت‌انسان مي‌فرمايد: «سپس نطفه را به صورت علقه و علقه را به صورت مضغه و مضغه را به صورت استخوان‌ها درآورديم و به استخوان‌ها گوشت پوشانديم، پس آن را آفرينش تازه‌اي داديم؛ پس بزرگ است خدايي که بهترين آفرينندگان است».
خداوند بعد از بيان مراحل خلقت انسان و دميدن روح، جمله «احسن الخالقين» را ذکر کرده است. «خالق» از ماده «خلق» در اصل به معناي اندازه‌گيري است. هنگامي که يک قطعه چرم را براي بريدن اندازه‌گيري مي‌کنند؛ عرب واژه «خلق» را درباره آن به کار مي‌برد. از آنجا که در آفرينش مسئله اندازه‌گيري بيش از همه چيز اهميت دارد؛ کلمه «خلق» درباره آن به کار رفته است[4].
اما درباره اين که چرا در يک آيه «رب العالمين» آمده و در آيه‌ي ديگر «احسن الخالقين» به کار رفته؛ مي‌توان نکات ذيل را درباره آن مطرح کرد:
اول: يکي از معجزات قرآن ترکيب کلمات و انتخاب آن به جاي واژه‌ها براساس موضوع است و به همين علت قرآن را از کتاب‌هاي ديگر ممتاز کرده است. از اين‌رو شاهد آن هستيم که خداوند براساس هر موضوع مطالب پر نغز خود را بيان کرده و معناي عميقي از آن قابل استخراج است لذا در يک آيه «رب العالمين» و در آيه ديگر «احسن الخالقين» به کار مي‌رود.
دوم: همان طور که از معناي «رب العالمين» استفاده مي‌شود؛ اين واژه درباره آماده‌سازي و پرورش موجودات به کار مي‌رود. زماني که خداوند از آرامش زمين و سقف‌دار بودن آسمان و تصوير صورت انسان سخن مي‌گويد؛ واژه «رب العالمين» را به کار مي‌برد به اين معنا خداوند زمين و آسمان و انسان را اين گونه پرورش داده است، اما زماني که سخن از خلقت اوليه انسان و مراحل آفرينش او و پيچيدگي در خلقت را بيان مي‌کند واژه «احسن الخالقين» را ذکر مي‌کند به اين معنا در اين خلقت دقت و اندازه گيري «که معناي خالق است» زيادي به کار رفته است تا اين که انسان با آن عظمت و داراي شرافت خاص و خليفه الهي و اشرف موجودات خلق شود.
براي مطالعه بيشتر به کتاب‌هاي زير مراجعه فرماييد:
تفسير نمونه، مکارم شيرازي، ذيل آيات فوق
تفسير الميزان، علامه طباطبايي، ذيل آيات فوق
تفسير مجمع البيان، طبرسي، ذيل آيات فوق
[1]. مجمع البيان، فضل بن حسن طبرسي، ج 1، ذيل آيه.
[2]. تفسير نمونه، مکارم شيرازي، ج 1، ص 30.
[3]. مفردات راغب اصفهاني، ذيل ماده علم.
[4]. تفسير نمونه، مکارم شيرازي، ج 14، ص 209.